1591-1650 urte bitartean auzi baten sententzia agertzen da: <<... setencias sobre los derechos que tenian las herrerias de Leiza y Areso a sacar su hierro hasta el mar sin pagar impuestos>>. 1690ean berriz, honela dio beste dokumentu batek: <<... sobrecarta de una cedula expedida por el Real Consejo declarando exento de pago de alcabala y peaje: Leiza, Areso, Lesaca, Vera, Echalar, Aranaz, Yanci, Goizueta, Arano y Erasun>>. 

Hemen ikusi daitekeenez, Tolosari asko kostatu zitzaiola bere pribilegioei edo eskumenei uztea.

Garai hartan, peninsulako erreinuek flandiarrekin komunikazioa interesatzen zitzaien, batik bat interes ekonomikoarengatik. Bide honen ibilbididea Flandrian hasi, Lapurdi, Astigarraga, Donostia, Andoain, Belauriate, Berastegi, Nafarroako erreinua, Aragoiko erreinua, Valentzia eta Murtziaraino iristen zen.

Berastegiko Eliza Artxiboan aipamen bat ekartzen du, Berastegiko herrian 200 bat oinetxe zirela esanez. 

Hala ere, denboran zehar hainbat gora behera izan dituzte etxeek, hala nola: suteak, etxeak zahartzea, etxe handitzeak e.a. Bestalde, Berastegiko etxe bakoitzaren izenek ere aldaketa nabarmenak izan dituzte. Hortaz, artikulu honetan, informazio guzti hau biltzea da nire asmoa.

 Kontutan izan behar dugu, etxeen lehen aipamen idatzia data jakin batekoa agertu arren, horrek ez duela esan nahi etxe hori urte horretan eraikia denik, izan ere, lehen aipatu bezala XIV. menderarte ez baitira idatzitako aipamen handirik aurkitzen. XVI. mende erdialdetik aurrera, nabarmenki agertzen dira berastegiarren merkataritza harremanak, herentziak, epaiketak, hipotekak ...  modu idatzian.

Berastegiko etxe bat.

Etxe zerrenda:




Gaur egun etxe hau desagertua dago. Hala ere, bere kokapena jakina da, izan ere, Lizarraga etxeko lursailetik atera gabe, Puxantene etxe aldera baitzegoen. 


2. Lizarraga

Etxe honen lehen aipamen idatzia XVI. mendearen erdialdekoa dugu.

Etxe honetako semeek kargu garrantzitsuak izan dituzte historian zehar: Kapitainak, erretore, apaiza, Sevilla hirian Indietako "almojarifazgo" deituriko zergak kobratzeko kargua zuen pertsona eta zer esanik ez Berastegiko hainbat alkate.

Kontutan izanda, Berastegiko hainbat alkate etxe honetako izan zirela, Lizarraga etxean hainbat batzar garrantzitsu egin ziren historian zehar.

Izenari dagokionez, zenbait dokumentuetan etxe hau Lizarraga handia, Lizarraga zaharra eta Lizarraga berria bezala agertzen da.

Lizarraga

Lizarragako armarria

XVI. mende erdialdekoa dugu aipamenik zaharrena. 1609. urtean, Pedro Arano eta Maria Eguzkitza agertzen dira etxe honen jabe.

1563. urtean Joanes Eguzkitzak mailegu bat bermatzeko, Eguzkitza etxea jarri zuen.

1680. urtean, Martin Aranalde (Lizarraga) eta Juan Martinez Lizarraga (Eguzkitza) etxeko jabeek lur trukaketa bat egiteko baimena lortzen dute. Honela dio testuak: <<... por la servidumbre que tiene para ella se siguen notables daños y perjuicios a las heredades del dicho vinculo en las ocassiones de sembrar y del agosti pissandolas con personas y cavalgaduras... y por quitar estos incovenientes tengo tratado con el dicho Juan Martinez el que se haga una permuta quedandola la dicha su heredad para el maiorazgo y dandole su equibalençia en tierras de maiorazgo en otra parte...> 

Pasa den mendeko 70. hamarkadan baserri zaharra bota eta bi etxe bloke eraiki zituzten.

Aipamenik zaharrena XVI. mende erdialdekoa dugu. 1584. urtean Martin Elberdin agertzen da semeentzako oinordetza banatzen.

1938. urtean etxe hau guztiz berreraiki zuten.

Elberdin

1684ean Martin Aranalde Lizarragak Juan Mitxelenari 6 urtez alokairuan eman zion Madariaga (Bordazar) etxea. 1700. urtean, Martin Ezpeletari etxea 9 urtez alokatzen du, baldintzetako bat etxeari berrikuntzak egin beharko zituela azalzen da agiri horretan.

Garai batean, etxe hau Madariaga bezala ezagutzen zen. XIX.mendean Bordazarrena bezala agertzen da eta gaur egun, Bordazar bezala ezagutzen da. 2000. urte inguruan, baserri zaharra bota eta etxe berria eraiki zuten.

Bordazar bota aurretik.

Etxe hau Lorentzioborda bezala ere ezagutzen zen, gaur egun Goikoborda bezala ezagutzen da.

Gurutzea atalburuan

1697. urtean Antziola Txikia izenarekin azaltzen da.

Etxe honen aipamenik zaharrena XVII. mendearen hasierakoa dugu. 1640. urtean, Antziola Txikia bezala agertzen da. Urte horretan, Lukas Goikoetxea etxearen jabe bezala azaltzen da. Hemendik etorriko da Lukasene izena.

1649. urtean, Lukasene eta Amigorena etxeak erre egin ziren. Lukasene eta Amigorena etxeak eraiki zituztenean, bi etxeen artean pareta bat eraiki zuten, biak bereizteko.

 Etxe hau, Migeluzene etxea bezala ere ezagutua izan da.

1649. urtean Lukasene eta Amigorena etxeak erre egin ziren. Garai hartan, Joanes Amigorena zen etxearen jabe, ondorioz, hemendik datorkio etxeari izena.

Lehen aipatu bezala, Amigorena eta Lukasenen etxeak erre egin ziren eta 1675 urtean bi etxeen erdian pareta altxatu zuten. Horretarako, 35 duketako zentsua eskatu zuten. Honela dio testuak: <<... para en pago de lo que ynporto la mitad de la pared bezinal que tiene las casas llamadas Anziola, las nuebas.>>

Jakasene.

10. Iturriaga

XVI. mende erdialdekoa da bere lehen aipamen idatzia. 1641. urtean Maria Iturriaga azaltzen da etxearen jabe.

1674. urtean Leon Lizarzak eta Grazia Elusa gazteak etxe berria eraiki zuten Elusarena zeneko orubean.

1852. urtean etxea erre egin zen. Orduz geroztik ez da etxea berritu, gaur egun, pareta zahar batzuk besterik ez dira gelditzen.

XVI. mende erdialdekoa da bere lehen aipamen idatzia. XIX. mendean Martin Arbide azaltzen da etxearen jabe. 

1852. urte inguruan, Iturriaga etxeak suak hartu eta hego haize indartsua zebilenez, Ezpeleta etxea erre eginarazi zuen. Berreraikitzeko, Buenabista etxeko harriak jaitsi zituzten.

Etxe honen inguruan, ez dut aipamen handirik aurkitu. Hala ere Berastegiko jende helduari entzunda, Ezpeleta berraikitzeko, etxe honen harriak erabili zituzten.

Lehen aipamen bezala, Antziola goikoa izenarekin agertzen da.1559. urtean Martin Anziola eta Maria Leizik ezkontzako hitzarmena sinatu zuten Antziola goikoan edo Sederoarena izeneko etxean.

1967 urte inguruan, baserri zaharra bota eta ondoan etxe berri bat eraiki zuten.

1572. urtean, etxeko seniparteak zirela eta, Juan Sanchez-en eta Marina Antziolaren semea zeneko Domingo Anziolak bere anaia Juani 200 florin eman zizkion. 

Izenari dagokionez, Antziolatarren oinetxea Juansanzene da. Denboran zehar, etxe honek izen hauek izan ditu: Anziola, Anziola  Txikia, Juan Sanz Anziola eta gaur egun, Juansanzene izenarekin gelditu da.

Juansanzeneko atea. Sarreran detaile berezia: Ezkila ahoz gora, goiko partean gurutzea duelarik.

1584. urtean, Katalina Anziolak bere seme Joanes Iruini Antziola Zamarginarena etxea oparitzen dio.

Gaur egun baserria hutsik dago.

Zamargin

Bere lehen aipamenak XVI.mendekoak dira. 1567. urtean Anziola Arriagatxorena bezala agertzen da, 1642. urtean Arriagatxo, 1646. urtean  Anziola auzoko Arriaga oinetxea bezala azaltzen da eta 1671 urtean Arriagatxo Juanmarindegi izenarekin azaltzen da..

1649. urtean, Martin Arriaga Elduako apaiza Arriagarena edo Arriagatxo izeneko etxearen jabe azaltzen da. Garbi ikusten da Arriaga baserriko semeak Zelai errekaz beste aldean (Anziola auzoan) egin zuela etxea.

Gaur egun, Arriñe baserria bota eta etxe berria eraikitzen ari dira.

Arriñe

Antziola etxearen aipamenak XIV. mende bukaerakoak dira.

1570. urtean Martin eta Katalina senar-emazteek etxe berri bat eraiki zuten. Urte berean, Joanes eta Martin Anziolak maisu Andres Sagastiberriri 24 duketa ordaindu zizkieten etxe berrian egindako lanengatik.

Etxe honek izen ezberdinak izan ditu: Anziola Handia, Anziola Berria, Anziola Kapagiñarena e.a. 

Anziola auzoan izen berdineko etxe asko egon direnez, ez da erraza agirietan zein etxetaz ari diren jakitea.

Etxe honek hainbat izen izan ditu, adibidez: Frantzesarena, Etxapia, Etxeberria, Etxeberria Arizti eta Ettekin. Gaur egun, herritarron artean Ettekiñene izenarekin ezagutzen dugu.

1630. urtean, Dionisio Oilokik eta Katalina Irazazabalek emazteak zenstsu bat bermatzeko, Anziola auzoko Etxapia etxea jarri zuten.

1653. urtean, Franzesarena etxearen orubea aipatzen da.

1676ko urtean, orube batzuen salmenten berri ematen da Katalina Martinsanzenak emandako ordainagirian, honela dio testuak: <<... Yo el dicho mi marido bendimos berbalmente unos suelos y plazas de casas jermados con una poco de tierra pegantes a las espaldas de la casa llamada Echeberria...>>. Urte berean, Juanes Kortajarena eta Katalina Igartza senar-emazteek Etxeberria etxea eta orube batzuk Tolosako Diego Yurramendiri saldu zizkioten 100 duketetan. Etxe hau Zamargin Arriagatxoenea eta Anziola Nagusia etxeen artean dago.

XVI. mende erdialdean, azaltzen zaigu bere lehen aipamena. 1682. urtean, Laskibar senideen artean seniparteak egin zituzten.

Etxearen atalburuan adierazten denez, 1738. urtean berreraiki zen Urtiño etxea.

Lehendabiziko aipamenetan Urrutine izenarekin azaltzen da.

1822ko urtean, errota eraiki zuten eta honekin batera etxebizitza. Lehen, Errotaberria bezala ezagutzen zen, gaur egun, Errota bezala ezagutzen dugu.




Areiztungo auzoa


Areiztungo auzoa zortzi etxez osatuta dago.

Elduain eta Berastegi elkarrekin zeudenean Bideraungo parajean egiten zituzten beraien batzarrak, "aiuntamentu orokorra" osatuz.  Eguraldi txarra izanez gero, batzarrak auzo honetako zenbait etxeetan egin izan ziren, hala nola: Teiletxe, Antsone eta batez ere Baztarretxeko gelan. Badago aipamen bitxi bat, 1594 urtean batzartu zirela Areiztungo haraitzaren abaroan <<...reunidos bajo el Roble de Areiztun...>>.

Berastegi Bidaraundik begiratuta.

21. Ariztun Ugalde

1685. urtean, Domingo Gorostizu eta Klara Anziola senar-emazteak agertzen dira etxe honen jabe.

1950. urte inguruan, berrikuntzak egin zizkioten etxe honi eta 60 hamarkada erdi aldean, etxea bota eta dena berreraiki zuten.


22. Goinetse

1551ko urtean, Miguel Goineseak eta bere anaia Joanes Areiztunek Goinessea etxearen seniparteak egin zituzten.

1940 urte inguruan, Goinetse etxe xaharra bota eta berria eraiki zuten.

Gaur egun, etxe hau Goinetse bezala ezagutzen da.



23. Ansone

Etxe hau Areiztun Ansorena, Areiztungo Ansorenea eta Ansorena izenekin azaltzen da.

Areiztun Ansorena etxearen aipamena oso zaharra da, izan ere, 1319. urtean Areiztundarrak azaltzen baitira Leitzarekin izan zituzten muga arazoak zirela eta.

1572. urtean, Domeka Areiztunek bere iloba Katalina Urrutiari Ansone etxeko eskubideak eman zizkion.

1579. urtean, etxearen egoera lau lagunen artean aztertu zuten, lan honegatik 4 duketa ordaindu zizkioten.

1624. urtean, Elduako apaiza zeneko Martin Arbidek bere iloba Joanesi dotea eman zion, honela dio: <<... y como tio que es del dicho Juanes le abia criado en su casa y compañia por lo cual le tenia amor y aficion y asi queria hera su boluntad determinarda de hazele donacion de algunos bienes...>>. Dotean Berastegiko Obiñetattipia etxea (Donmartiñene) eta Ansorena oinetxea izan ziren.

1647. urtean, Joanes Ansoren alarguna zeneko Berastegiko Margarita Tellaetxeak Madrilen bizi zireneko Berastegiko Martin Sagastiberria eta Martin Iruini luzatu zien ahalordetza, Madril inguruan hil zeneko Anbrosio Anso bere semearen ondasunak kudeatzeko. <<...Yo tenia un hijo de su officio que travaxava en azer carbon en los reinos de Castilla (...) que al presente tuviera cuarenta y quatro años uno mas o menos, y a mi notizia a benido que es muerto y fallesçido de esta presente vida ocho o nueve legoas desde la villa de madrid (...) sin haber tomado su testamento...>>.

1696. urtean, Berastegiko Ansorena etxea zurginek erabat berritu zuten <<...havian levantado la cassa llamada Ansorena...>>.

1714. urtean, Juan Munita Mendigibel eta Madalena Aranalde senar-emazteen eskaera betez, adituek Ansorena etxea aztertu eta bere berreraikuntza bukatzeko falta ziren lanak zehaztu zituzten.

1783ko urtean, Miguel Azpiroz Arrizurieta huitziarra Mari kruz Munita Esoin Ansoneko alabarekin ezkondu zen. Hauek Ansone etxeari puska handi bat erantsi zieten., etxeari Larraungo haranaren armarria ezarriz.

Gaur egun, Antsone izenarekin ezagutzen da etxe hau.

Antsoneko armarria

24. Baztarretxe edo Bazterretxe

 Etxe hau XVI. mendean eraiki zuten. 1559. urtean Joanes Urrutia eta Maria Bazterretxea dotea ematen zien oinordekoei.

Etxe honetan, Berastegi eta Elduaien herri agintarien arteko batzarrak egiteko, gela bat prestatuta zegoen; horretarako, gelan mahai handi bat, apalak e.a. zeudela esaten zuten lehengo zaharrek.

XX. mendeko 80. hamarkadaren azken urteetan, berrikuntza handi bat eman zioten Baztarretxeri. Gaur egun, nekazal turismo bezala dago.


25. Simone

1577. urtekoa dugu etxe honen lehen aipamena. Etxe hau lehendabiziko aipamenetan Martin Etxenagusia erretorearena bezala agertzen da Santuru eta Azpikoetxeekin batera. Horregatik, deitzen zitzaion Etxenagusia Simonarena edo Etxenagusia Simonerena.

Garai bateko dokumentuetan, Ximone, Santune eta Azpikoetxe etxeak eraikin batean zeudela ematen du.

Alde batetik, 1688. urteko agirian azaltzen denez, Joanes Adarraga jostunak Jose Zumetari ordaindu zion Simonenea etxean eraiki zueneko horma, honela dio testuak: <<... la pared bezinal que hizo y fabrico(...) en medio de su casa y de la del dicho Joseph de Zumeeta en esa dicha villa llamadas Simonenea...>>. Jose Zumeta hau Santune etxeko jabea zen eta horma hau erdi bana ordaindu zuen Joanes Adarraga Ximone etxeko jabearekin.

Bestetik, 1697. urtean, honako datu hau agertzen da: Martin Garziarena eta Juan Zumiza harginek Azpikoetxea eta Simonena etxeen arteko altxatu berri zeneko hormari buruz txostena burutu zuten. Dokumentuak dioenez, Areiztun aldean zeuden etxeak, Juan Zuloaga eta Kristobal Martinsanzena ziren garai horretan etxeen jabe.

Beraz, hiru etxeen artean eraikitako bi hormak bereizten zituzten hiru etxe bizitzak. Gaur egun, hiru etxe bizitzak eraikin berdinean jarraitzen dute.

Ximone eta Azpikoetxe etxeak. Lehen baita Etxenagusia ere deituak

26. Azpikoetxe

Dokumentu ezberdinetan etxe honek hainbat izen izan ditu, adibidez: Areiztun-Azpikoetxe, Azpikoetxe-Etxenagusia, Azpikoetxe-Santururena eta Ariztun Etxeberria.

1570. urtean, Santuru Zumetak  Areiztun Azpikotxe izeneko etxea jarri zuen, mailegu bat bermatzeko. Santuru honek eman zitzaiokeen gerora etxeari Santuru izena.

1638 urtean, Azpikotxe Etxenagusia bezala ezagutzen zen eta 1776ean berriz, Azpikoetxe eta Santururena deitzen zioten.

1681. urtean, Ariztungo auzoan Simonene eta Santurune etxeen ondoan dagoen Azpikoetxe etxea berreraikitzen ari zirela agertzen da dokumentu batean.

1779ko urtean, Ariztungo Etxeberria bezala ezagutzen zen etxea.

1886. urtean, etxea erre egin zen.

Gaur egun, hiru etxe bizitzak eraikin berdinean jarraitzen dute.

Azpikotxe etxeko lehengo sarrerako atea

27. Santuru

XVII. mende erdialdera, Joanes Anziola (Santuru izen goitiz) agertzen da. 1727. urtean, Jose Zumetak Frantzisko Martinsanzi saldu zion Santuru etxea zein bere lursailak.

Dena den, gaur egun Santuru etxerik ez dago, hala ere, gelditzen den arrasto historiko bakarra Azpikoetxeko gela bat da. Gela honi Santusala deitzen zaio.

Argazki honetan, kuadro gorriaren parean zegoen Santusala deituriko gela.

28. Telletxe

XVI. mendeko erdialdera azaltzen da etxe honen aipamenik zaharrena. 1554an Migel Telletxeak hiru urrezko duketen ordainketa egin zueneko agiri bat azaltzen da.

Etxe honetako Saizartar asko azaltzen dira historian zehar alkate bezala, arotz lanetan, burnioletako berrikuntzetan eta etxe eraikuntzan lanetan.

Gaur egun, Telletxe Teleitse bezala ere ezagutzen da.


29. Olloki 

1562ko urtean, Maria Ollokik bere alabari ematen dizkio etxeko eskubideak.

XVI. mendean, 1618an hain zuzen ere,  Andres Olloki herrian eragin handia zeukan, besteak beste, alkate karguan eta merkatari gizon bezala azaltzen da.

Olloki etxea 1643 urtez geroztik bi zatietan banatuta egon da. Urte honetan, Martin Saizar (Telletxe) bertako alaba den Maria Arruerekin ezkondu zen. Hau zela eta, etxearen zati baten jabe egin ziren, Ollokibekoa deiturikoa.

1648. urtean, Juan Martinez Arrue eta Maria Josefa Munita Olloki etxearen beste zatiaren jabe egin ziren, zati honi, Ollokigoikoa deitzen zieten.

1699ko urtean, Olloki egoera txarrean zegoen, honela dio testuak:  <<...amenazando mucha ruina y en gran peligro de caerse y de dar en tierra de mas de que de termo de ellos esta apeada mas ha de un año>>. Etxea konpontzeko zurgintza eta hargintza lanak egin beharko zirela ere aipatzen da testuan.

1814. urtean, Maria Teresa Arrue Migel Juakin Saizarrekin ezkondu zen. Ollokigoikoa etxearen zatian bizitzen jarri ziren.

Aipatzekoa da garai honetan, Ollokigoikoan eta behekoan Saizar abizeneko bi familia bizi ziren arren, abizena bera izanagatik ez zeukatela ahaidetasuna.

1900 urte inguruan, Ollokibeko familia handia izan arren, batzuk Ameriketara joan ziren, beste batzuk kanpoan ezkondu e.a. etxe hau hustuta geldituz. Hau zela medio, Ollokigoiko Fernando Saizarrek zati hau erosi zuen, gaur egun Olloki baserri bat bezala ezagutuz.

XX. mendean zehar etxe hau bi aldiz erre zen.



30. Arriaga

Etxe honen aipamenak aspaldikoak dira, 1319. urtean, Leitzarekin herri mugak argitzen ibili zen Arriagako bat. 1553. urtean, Esteban Arriaga azaltzen da Arriaga etxearen jabe.

1647. urtean, Elduako apaiza Martin Arriagak Arriaga oinetxea berreraikitzeko baimena eskatu zion Berastegiko alkateari, honela dio: <<... precisa de reparacion por la ruina que amenazaba...>>. Garai horretan, Arriaga etxearen eraikuntza gehien bat zurezkoa zen eta erortzear zegoen. Berrikuntzak egiteko zurgin eta harginen iritziak eskatu zituen.

1819 urteaz geroztik, Lizartza familikoak daude Arriaga oinetxearen jabe.


31. Arriaga Berria

1707ko urtean, Frantzisko Arregi azaltzen da etxearen jabe. XIX. mende erdialdetik aurrera ez dut datu handirik aurkitu. Edonola, XX. mendean etxearen lau pareta zahar besterik ez zeuden. Gaur egun, etxe hau desagertua dago.

Gaur egungo irudia. Ezkerretara Arriagattiki, lauki gorrian Arriagaberria zegoen tokia eta eskuinetara Arriaga etxea.

32. Arriagattiki

Etxe honi buruz datu gutxi aurkitu ditut, bildu ditudan apurra hitzezko testigantzak dira:

Arriagattiki etxea Orejako semea zeneko Juanbeltzek eraiki omen zuen gerra aurrean. Herriko zaharrek esaten dutenez, harginak etxeko paretak eraikitzen ari zirenean eta Juanbeltz nagusia harri garraio ibili zen. Nonbait, Juanbeltz garraio lanetan aspertu eta honela esan omen zien harginei: "jartzazue harrie arro, ni arri garraion aspertu nauk ta...".

Gaur egun, Maria Teresa Saizar da jabea.

33. Gaztaiñeriberri

Arriaga etxeko gaztainerian eraiki zuten etxe hau 1715. urtean.  1778ko urtean, Jose Esnaola etxe honen jabe bezala azaltzen da. Historian zehar, Gaztaiñeberriri puska berriak erantsi zaizkio.

Garai batean, Arriagaberri bezala ere azaltzen da zenbait dokumentuetan.


34.Amiri

Etxe honen aipamen zaharrena XVI. mende erdialdekoa da. Historian Jauliko jabeena izan da (jaunttoa, ondorengo markesa etab.).

1625. urtean, frantziarrekin muga arazoak zirela eta, erregeagindua betearazi behar zutela agindu zuen udalak. Hori dela eta, herritarren ondasunak bahitu eta enkanteetan jarri zituzten. Amiliako baserrian (egun Amiri), jaunttoak gogor salatzen du: <<... los señores y dueños que an sido de la dicha casa y sus caseros asi los de la amilia, como los de otras, que tiene, jamas an hydo debaxo de banseras de guipuzcoa en semejantes ocasiones, sino es de por si y a orden de los capitanes y generales desta provincia que residen la villa de fuente rabia, como cavalleros parientes mayores de los de la dicha provincia...>>.


1637. urtean, Berastegiko udalak ezarritako zergak ordaintzera ukatu zuen Garzia Berastegi jaunttoak, berea zeneko Amiri etxearengatik eskatzen ziotenarekin ez baitzegoen ados.


1724. urtean, Alfonso Irarzabal harginak berrikuntza lanak egin zituen Ameri baserrian. XIX. mendean, etxe hau bi bizitzakoa agertzen da. Zipriano Etxeberriak, XX. mendeko 40. hamarkadan, etxe hau bere ondasunekin erosi zuen.

Gaur egun, herritarrok Ameri deitzen diogu.


35. Toloitse

Etxe honen aipamen zaharrena XVI. mende erdialdekoa da. Etxe hau ere, Jauliko jaunttoarena zen, Jaulitik Toloitse etxera bitarteko tartea neurtzeko, "a tiro de ballesta" zegoela adierazten da agiri batean. Agirietan Tolare etxe bezala agertzen da ("casa lagar").

1684. urtean Martin Garziarena zurginak Tolaretxeko tolareak berritzen ditu. Honela dio testuak <<... los lagares nuebos con sus azpisubilles ...>>. Domingo Almandoz zen maizterra.

Etxe hau bi etxe bizitzetan banatuta zegoen. 1712. urtean Matias Ezpeleta eta Matias Mujika maizter bezala agertzen dira.

1750 urte inguruan, Tolaretxe etxea erre egin zen eta herriko basoetatik 400 haraitz bota ziren etxea berreraikitzeko.

1771. urtean berriz, Juan Martin Señorena eta Pedro Arrue agertzen dira maizter.

XX.mendean zehar, Aranaldetarrak paradako zezena eduki zuten.

Gaur egun, etxearen alderdi batean erreria eta bestean kotxe tailerra daude.




Urdinarrain auzoa

Urdinarrain auzoan  hamar etxe edo gehiago izan dira: Laztari, hiru Etsoin, Arrosane, Txardiñe, Meaka, Juanluze, Kamino eta Aldaor.


36. Laztadi

Etxe honen aipamen zaharrenak XVI. mende erdialdekoak ditugu.

Etxe honen izenak zenbait aldaketa izan ditu historian zehar, hala nola: Lastari, Lastadi, Orellena (Antonio Orella zen jabea) e.a. Gaur egun, herritarrok Laztari deitzen diogu.


37. Etsoin

Etxe honen lehen aipamen idatzia XVI. mende erdi aldekoa da. Hala ere, Etsoin etxea herriko lehenbiziko biztanleekin lotura omen dauka.

Etxe hau Esoain, Essoin eta Esoinzarra bezela ere agertzen da idatzietan, gaur egun, Etsoin izena du.

1551ko urtean, Martin Esoain eta Mª Sorregieta ezkondu eta Etsoneinen bizitzen jarri ziren.

1620an, Madalena Sorregieta eta Joanes Garaikoetxeak Esoinzarra etxea erre egin zitzaien eta hargintza lanak egin zituzten etxea berriz altzatzeko. Joanes honek burnioletako masukari ofizioa zeukan.

1666. urtean, Miguel Lizarza Esoinek Esoinzarra baserria dotean hartu zuen.

1694. urtean Andres Lizarza (olagizona) eta Mª. Esteban Sarobek ezkon sari bezela, Esoinzarra eta Esoinberriko 1/3 hartu zituzten.

1666tik 1770 arte Lizarzatarrak izan ziren Esoinzarra etxearen jabe. Olagizon bezela urte onak pasa ondoren, zorra handiak egin zituzten, horregatik, etxearen gain beherakada etorri zen.

1800. urtean, Martin Jose Esoin Esoinaundia etxearen jabe agertzen da.

Azkeneko sei belaunaldietan gutxi gorabehera, Saizar familikoak Etsoin etxean bizi dira.


38. Etsoinerdi

Etxe hau zaharra dela ez dago dudarik, baina Etsoinerdi izenarekin aurkitu ditudan datu apurrak hauek dira:

1826. urtean, Etsoinerdi etxe ondoko 2 gizonlurreko lursail bat saldu zen 100 pesoren truke.

1836. urtean, etxe zerrenda batean Etsoinerdi etxean bi familia agertzen dira: Domintxi eta Iparragirre.

2005. urtean, baserria bota eta etxe berria eraiki zuten.

Etsoinerdi baserriak zeukan eraikuntza ez zen nola nahikoa:

2005ko elurte honen ondoren bota zuten Etsoinerdi.

39. Etsoinberri

Etxe hau Essoingoikoa eta Essoin "la alta" bezala agertzen da paper zaharretan. Gaur egun, Etsoinberri izena dauka.

1555. urtean, jadanik Esoynverri abizena azaltzen da Berastegin.

1674. urtean, Essoingoikoa baserria sute batean erre egin zen. Jose Berastegi eta Elena Gorostizu jabeak Martin Etxeberria Antzia zurginarekin hitzarmen bat egin zuten. Honela dio testuak <<...trata de redificar nuebamente baliendose de los paredones viexos renovandolos de manera que sobre ellos se pueda levantar la dha. casa nueba de Essoin berria para que toca de carpinteria y echar los texados y solibadura nezessaria para el primer quarto y no mas ...>>.

1681. urtean, Jose Berastegi eta Elena Gorostizu senar-emazteek Esoinberriaren 2/3-ren jabe ziren. Beste 1/3-a Andres Lizarza eta Mª. Esteban Sarobe senar-emazteena zen. Etxea <<...casa nuebamente fabricada...>>.

1707. urtean, Franzisko Olaetxea eta Madalena Berastegi senar-emazteek Esoinberri etxearen egoera txarrarengatik dena bota eta berreraikitzen ari ziren. Ezkonsarian etxearen 2/3-ak eta zilarrezko 150 duketa izan zituzten.

Etsoinberri

40. Kamino

Iruiñ etxeko borda bezala agertzen da erregistroan, hala ere, baita etxebizitza bezala ere erabilia izan da, adibidez: Kapagintxoko Garaikoetxea familia han bizi izan zen. Migelek, hiru bat urte zituela (1903. urtean), trasteekin batera astoan kartoletan sartuta jaitsi omen zen Kapagintxo etxera bizitzera.

Kamino etxe ohia elurretan.

41.Arrosane

Etxe honen aipamenik zaharrena XVI. mende erdi aldekoa da. Etxe honen izenak historian zehar hainbat aldaketak izan ditu: Arrosarena, Arroserena, Arrosene handia eta egun Arrosane deitzen zaio.

1604. urtean, Joanes Laskibar etxearen jabe agertzen da.

1710. urtean, Martin Garziarenak Arrosene etxea alokairuan eman zien M. Elizalde eta M. Azkueri. Alokairuaren baldintzetako bat etxearen ondoan erortzear dagoen beste etxe bati (dokumentuan ez da zehazten) belarrak eta sasiak kendu eta horma bat berreraikitzea zen.

1785. urtean, Arrosene handia izenez azaltzen da etxe hau.

1966-8-31an tximista batek etxeari su eman eta dena kiskali zen. Ondoren, etxea berreraiki beharra izan zuten.




42. Meaka

XVI. mendekoa dugu lehen aipamena.

Etxe honen inguruko datuetan, Urdinarrain eta Beaka izenarekin azaltzen da: 1559. urtean Joanes Beaka eta Marina Beaka etxearen jabeak ziren. 1582 urtean Joan Garaikoetxea azaltzen da Urdinarrain etxearen jabe. 1600etik gaur egun arte, Meaka bezala ezagutzen da.

1706. urtean, Katalina Zirartegik Meaka etxean maiorazgoa sortzen zuen.

1773. urtean, Agustin Ustoak Meaka etxearen erdia saldu zion Donostiako Manuel Etxeberriari. Gaur egun, Meaka etxea bi bizitzakoa izaten jarraitzen du.

Giltzarrian JHS

43. Juanluze

Bere lehen aipamenak XVI. mende erdi aldekoak dira.

Etxe hau Urdinarraingoikoa, Juanluzearenea, Juanluzena izenakin ezagutu izan da. Gaur egun, Jolazon deitzen diogu.

1537. urtean Joan Luzea de Urdinarrain 60 urteko gizona agertzen da etxe honetan

1562. urtean, Joanes Huizik Martin Etxeberriari Urdinarraingoikoa etxea alokatu zion. Hurrengo urtean etxearen egoera txarrean zegoela eta, konpontzeko eskatu zion nagusiari.

1692. urtean, Juan Esoin etxearen jabea zen. Garai horretan, Juan Esoin Bizkaiako Barrena herrian Labega el Prado burniolan aritu zen lanean.

1911. urtean, etxe hau erre egin zen.


44. Txardiñe

XVI. mendearen erdi aldekoak dira bere lehen aipamenak.

Etxe honek ere hainbat izen ezberdin izan ditu: Sagardi, Sagardi-Beaka, Sagardi-Urdinarrain, Sagardirena eta Etxeaundiaga. Gaur egun, Txardiñe bezela ezagutzen da.

1568. urtean, Joanes Sagardi Beaza hargin maisua agertzen da etxearen jabe. 1687. urtean, Diego Luis Zirartegi zilargile mutrikuarra agertzen da etxearen jabe.

1775. urtean, Txardinea izenez azaltzen da.

Gaur egun, baserri izaten jarraitzen du.


45. Aldaor

1510. urte inguruan, Perutxo Aldaoz izeneko pertsona bat azaltzen da zerrenda batean.

1568. urtean Martin Aldaorrek Maria Ausaloni (Juanes Goienetxearen alarguna) 105 duketa eman zizkion Aldaor etxeko orubea eta egokien truke. Beraz, garai horretan, orubea etxerik gabe zegoela pentsa genezake.

Gaur egun, etxe hau desagertuta dago. Dena den, Urdinarrain auzoan egon behar zukeen etxe honek, izan ere, Aldaur izeneko tokizena Urdinarrain parajean baitago.


46. Iruiñ

XVI. mendearen erdi aldekoak dira bere lehen aipamenak.

Etxe hau Irun eta Iruin izenakin ezagutu izan da. Gaur egun, herritarrok Iruiñ deitzen diogu.

1559. urtean Martin eta Maria Iruin ziren Iruin etxearen jabe. 1640. urtean, Juanes Fagoaga kapitainak eta olagizonak Iruin etxea eta bere lursailak erosi zituen.

1685. urtean, Madalena Fagoaga Irun alargunak Martzillako Josefa Teresa Irun lehengusuari Irun etxea oparitu zion. Josefa Teresaren gurasoak Jose Irun del Arenal eta Teresa Sanz del Redal ziren.

1687. urtean, Madalen Fagoagak aginduta Iruin etxean berrikuntza lanak egin zituzten. Honela dio testuak: <<...habian fabricado y lebantado en lo que toca a la carpinteria la cassa solar de Iruyn ...>>.

1853. urtean, Iruiñ etxea berreraiki zuten . Eskudo bat dauka etxeak.

Iruiñ

47. Basakaga / Basakarra

1556. urtean, Martin Etxenagusia apaiza zen Basakaga etxearen jabe.1581 urtean, Grazia Etxenagusiak Maria Arbideri Basakaga etxea alokatu ziob bost urtetako.


1670-tik 1767 arte Millenekoak etxe honen jabeak izan ziren.


48. Millene

Etxe honi Miliarena eta Sastruin-miliarena bezala deitua izan da historian zehar.

1608. urtean, Pedro Goienetxea zen Miliarena etxearen jabe.

1612. urtean, etxea Sastruin Miliarena izenarekin agertzen da.

Gaur egun, Goienetxeatarrak etxe honen jabe izaten jarraitzen dute.

Milleneko atea.

49 Dendaritegi

Herritarron artean Dendatti bezela ezagutzen zen.

XVI. mende erdi aldera agertzen dira lehen aipamenak.

1565. urtean, Juanes Dendaritegi etxearen jabe agertzen da dokumentu batean.

1700. urtean, Dendaritegi etxea berreraiki zuten. Horretarako, 1 072 errealeko presupuestoa izan zuen. Madalena Fagoaga azaltzen da etxearen nagusi.

1729. urtean, lehen Aranaldetarra sartu zen etxe honetan, Pedro Aranalde hain zuzen ere.

1836. urtean, Dendaritegi haundia eta ttikia izenekin azaltzen dira.

1923. urtean, Dendaritegi etxea erre egin zen. Errekuntzatik salbatu zireneko zurajeak eta harriak Gaztelune etxeari puska eransten erabili zituzten.

Gaur egun desagertuta dago.


50. Gaztelune

Etxe honek ere historian zehar hainbat izen aldaketa izan ditu: Garai batean, Sastruain izenarekin azaltzen da paperetan, gerora Gaztelurena bezala (abizenak ematen dio etxeari izena) eta gaur egun, Gaztelune izenarekin ezagutzen da herrian.

1567. urtean, Joaneki eta Milia Sastrin ziren jabeak.

1568. urtean, Milia Sagastiberrik Sastruin etxean bilduta, hiburukoa idatzi zen.

1618. urtean, Gaztelurena etxean harrizko eta zur berrikuntzak egin ziren. Dokumentu horretan, etxearen izen zaharra Sastruain zela aipatzen da.

Garai batean, eskudo bat zeukan, gaur egun etxeak ez dauka.

Gaztelune

51. Domintxinborda

1787. urtekoa dugu etxe honen lehen aipamena. Bertan, Juan Bautista Domintxin etxe honen jabe zen.

1826. urtean, Franzisko Ignazio Domintxin eta Maria Franziska Goienetxea etxeko jabe bezala agertzen dira.

1861. urtean, Domintxinborda etxea bota eta harriak Millene baserria hazitzeko erabili ziren. Hortaz, gaur egun, Domintxinborda desagertua dago.



Gorostizu auzoko etxeak



52. Gorostizu

Etxe honen aipamenak oso aspaldikoak dira.

1559. urtean, Joan Gorostizu etxearen jabe azaltzen da.

1760. urtean, Gorostizuko "benta" bezala azaltzen da.

1769. urtean F. Inazio Obineta eta Luzia Iparragirre senar-emazteek Jose Iparragirreri Gorostizu etxea saldu zioten 19 324 errealen truke. Gaur egun arte, Iparragirretarrak izan dira etxe honen jabe.

1791. urtean, Gorostizuberria izena agertzen da. Orain dela 100 bat urte, etxe zaharra guztiz bota eta berria eraiki zuten.

Herritarren artean, Gostizu izenarekin ezagutzen dugu.


53. Mariberrobi

Etxe honen aipamenak oso aspaldikoak dira.

1566. urtean, Laurenz Gorostizu zen Mariberrobirena etxearen jabe azaltzen da.

1583. urtean, Sebastian Gorostizu zen Gorostizu-Mariberrobirena etxearen jabe.

1692. urtean, Juan Bengoetxeak Mateo Aranalde zurginarekin Mariberrobiene etxean egin behar zituzten lanak adostu zituzten. Honela dio testuak:  <<...duscientos codos de tabla nueva poco mas o menos y seis solvias assivien nuevas de la medida que pedia el puesta y rretexar el tecado de hacia de arriba ...>>.

1736. urtean, Mariberrobi etxea eraiki berria eta Iriarte izenarekin agertzen da.

Gaur egun, Maiburrun izenarekin ezagutzen dugu.

Mariberrobi

54. Bengoetxe

XVI. mende erdikoak dira etxe honen lehen aipamenak.

1564. urtean, Juanes Bengoetxea etxe honen jabe agertzen da.

1692. urtean, Juan Bengoetxeak Mateo Aranalde zurginarekin Bengoetxea etxean egin behar dituzten lanak adostu zituzten. Honela dio testuak:  <<... un poste en la delantera con sus osquerricos y obligaziones de vaxar el sobrado que esta sobre el zagoan al par de los otros sobrados, entrar dos solivas nuevas, adrezar la ezcalera viexa, poner y hazer unos marcos nuevos para la puerta mayor, cien codos de tabla para la delantera y otros cien codos de tabla para el sobredicho zagoan ...>>.

1724. urtean, etxe hau bi bizitzako azaltzen da: F. Garaiar 1/3-ren jabea da eta Martin Zuraurren beste 2/3-ren jabea da. Etxea oso zaharra zela eta berrikuntza lanak egin beharra zegoela adierazten da.

1940-45. urte bitartean, Bengoetxe, Argiñene eta Iturregi etxeetako harriekin Bengoetxe etxe berria eraiki zuen Martin Azpirozek.


55. Iturregi

XVI. mende erdi aldekoak dira bere lehen aipamenak.

1559. urtean, Joanes Iturregi eta Maria Iturregi agertzen dira etxearen jabe.

1734. urtean, Kristobal Alda agertzen Iturregi etxearen jabe.

1940. urtean, Iturregi etxea bota eta Bengoetxe baseria berreraikitzen erabili ziren baserri honetako harriak.

Gaur egun, etxe hau desagertua dago, baina Bengoetxekoak etxe berria eraiki zutenean, Iturregi izena jarri zioten, lehengo baserriaren oroimenez.

1- Iturritegi baserria   2- Iruiñ baserria         3- Bengoetxeko borda

56. Zapataritegi

Etxe hau izen hauekin aipatu izan da: Zapataritegi, Zapatategi, Bustinsoro e. a. Herrian Zapatti bezela da ezaguna.

XV. mendekoak dira bere lehen aipamenak.

1564. urtean, Juliana Zapataritegik bere hilburukoa egiten zuen Zapataritegi etxean biduta. Oinordeko Maria Irun jarri zuen, berarentzat Zapataritegi etxea utziz. Hogei egun geroago, Pedro Bustinsorok bere hiburukoa egin zuen Zapataritegi etxean bilduta eta oinordeko, bere osaba Joanes Bustinsoro jarri zuen. Buztinsoro abizen honek eman izango zion etxeari izena urte batzuetan.

1588. urtean, Juliana Bustinsorok Martin Malkorra eta Katalina Iruin senar-emazteei Zapataritegi etxea ezkontzsari bezala eman zien.

1591. urtean, Juanes Sagastiberri olagizonak, MartinYartuari Gorostizu-Zapataritegi etxea alokatu zion.

1595. urtean, Martin Malkorra eta Katalina Iruin senar-emazteek zentsu bat bermatzeko, Zapataritegi Julianarena etxea jarri zuten.

1600. urte inguruan, Juanes Sagastiberri olagizonak zor handiak egin zituen Berinas eta Ollokiegi burnioletan eta ondasun asko galdu zituen, baita Zapataritegi-Gorostizu etxea ere.

1647. urtean Maria Lopez Sagastiberrik (Juanesen biloba) Martin Leizegoienari Zapataritegi etxea erosi zion 180 duketen truke. Kasu honetan, aitonak "jan" zituenak bilobak berreskuratu zituen.

1985 urte inguruan, etxea bota eta bi bizitzako etxe berri bat eraiki zuten

Zapatti

57. Rodrigorena

Etxe hau historian zehar, Rodrigorena, Gorostizu-Erredrigorena, Redigune eta Dendarinea bezala izendatua azaltzen da.

1510. urtean, Rodrigo Gorostizu Arandiako sagastian bidutako Berastegiko batzarkideetako bat zen. Honek eman izango zion etxeari Rodrigorena izena.

1597. urtean, Martin Gorostizu harginak Juanes Zumetari alokatu zion Gorostizu-Erredrigorena etxea.

1750. urtean, Andres Lizarza Rodrigorenak "reales alcabalas" zeneko zerga jasotzeko ardura enkantean lortu zuen 26 duketen truke.

1796. urtean, Redigunea izenarekin agertzen da etxe hau.

1805. urtean, Redigune etxeko Ana Maria Alduntzin dendari bezela agertzen da.

Gaur egun, Erredione edo Erdione bezela ezagutzen da etxe hau.

Erredione berritu aurretik

58. Domingozurine

XVI. mendearen erdialdekoak dira bere lehen aipamenak.

1565. urtean, Domingo Zuri Gorostizuk eta maisu Joan Ulaldek bi lursail trukatu zituzteneko aipamena agertzen da.

1572. urtean, Domingo Zuriren seme-alaben artean hitzarmena sinatu zuten. Juan Zurik 60 duketa ordainduko zizkion bere arrebari, Gorostizu etxearen 1/3-ren zatiaren truke.

Urte berean, Juan Zuri Gorostizu eta Maria Rementaritegiren arteko ezkon hitzarmena sinatu zuten, ezkonsaria Gorostizu etxea (edo Domingozuri) izan zen.

1777. urtean, Andres Olaetxea agertzen da etxearen jabe, eta gaur egun arte, abizen horrek etxe horretan jarraitu du.

Etxe hau Domingo Zuri Gorostizu, Domingozurirena, Domingozurine izenez agertzen da paperetan.

Herritarren artean Patrine bezala gehiago ezagutzen da. Nire ustez, izen honek Petrirena baserriarekin zer ikusi izan zezakeela (ikus194. Petrirena etxea)


59. Estrata

1568. urtean, Martin Estrata agertzen da Estrata izeneko etxearen jabe. Urte berean, maisu Joan Ulalderen alargunak (Luzia Ulaldek) Estrata etxea eta lursail batzuk saltzen ditu bere senarrak utzitako zorrak ordaintzeko.

Gaur egun, Estrata etxea desagertuta dago. Bere kokapena Estartaundia deituriko bide ondoan izan beharko zukeela pentsatzen dut nik, Bordatxo ondoan agian.

60. Bordatxo

1816. urtean, Martin Jose Olaetxeak Juan Martin Garziarenari 11 000 errealeletan erosi zion etxea.


61. Juantso

Juantso etxearen izena Joan Otxoa de Inza-tik etor litzaioke.

1617. urtean, Joanes Intza masukariak mailegu bat (20 ducados) bermatzeko, Juanosoa etxea jarri zuen.

1640. urtean, Martin Otxoa Intzak zentso bat bermatzeko, Juanosoarena jarri zuen.

1695. urtean, Bartolome Intza Juanotxoarena zen etxearen jabe.

1745. urtean, Juan Martinez Garziarena (Elaunde) zen Intza-Juanuso etxearen jabe.Gaur egun, Garziarenatarrak jarraitzen dute.

 Joantso etxeak eskudo bat dauka. Intza abizenaren oroigarri.

Juantso berritu aurretik.

Intzatarren armarria.

62. Argiñene

1608. urtean, Joana Lubeltzak  Joanes Intzari alokatu zion Intza-Arginarena etxea. Urte berean, maisu Joan Antziola eta Lope Altamirak berrikuntzak egin zituzten etxe honetan.

1612. urtean, Joana Intza alargunak Joanes Intza masulariari Intza-Arginarena etxea saldu zion 176,5 duketen truke.

1625. urtean, Juanes Intza "Buruzuri" ezizenez agertzen da.

1701. urtean, Argiñene etxea bi bizitzakoa azaltzen da: 1/2 Bartolome Intzarena eta beste 1/2 Felipe Lizartzarena.

1732. urtean, Argiñene etxe ondoan beste etxe txiki bat egiteko asmoak agertu zituzten. Migel Irisarri eta Juan Angel Garaikoetxea zurgin lanetan aritu ziren. Handik 9 urtetara, etxe eraiki berria bezala azaltzen da agiri batean.

1836. urtean, Argiñene etxea haundia eta ttikia izenekin agertzen dira.

1940. urte inguruan, etxe hau bota eta Bengoetxe baserria berritzeko erabili ziren materialak.



63. Potelane

1811. urtean, Agustin Etxeberria eta Mª Manuela senar-emazteek ezkonsarian Motelane izeneko etxea izan zuten.

Historian zehar, etxe honen izenak hauek izan dira: Motelane, Potelane, herritarrek Pottelane deitzen diegu.

Gaur egun, etxe bizitza bat dago.


64. Intza

Aspaldikoa etxea da.

1552. urtean, Iñigo Aierdi eta Mª. Intza senar-emazteek eta Martin Ulalde agertzen dira Intza etxearen inguruan auzia izan zuten.

1735. urtean, Intza etxeko bi paretetan berrikuntzak egiteagatik. Pedro Yparragirre, Migel Zumeta, Migel Irisarri eta Migel Arrue harginei, Mª. Belaunzaranek, bakoitzari zilarrezko 68 ezkutu ordaindu zizkien.

Herritarren artean Intze bezala.


65. Arbide

Etxe hau oso aspaldikoa da.

1564. urtean, Mº. Arbide eta Domingo Argisogorroren arteko ezkontza hitzarmena azaltzen da.

1633. urtean, Joana Iparragirre Arbidek Arbide oinetxeko eskubideari uko egin zion, Domingo Iparragirre Arbideren alde agertu zen mando bat, dirua eta ohe bateko senipartearen truke. <<...combenian tambien en que la memoria de los dhos. sus padres y de la su casa solar de arvide quedase en el dicho domingo...>>

1633. urtean, Arbide baserriaren kokapenari dagokionez, Intza auzoan, Arrate errotatik gertu dagoela adierazten da dokumentu batean.

1702. urtean, uralde batek Arbide etxeko pareta bat bota zuen eta hau konpontzeko Mª. Saizarrek zilarrezko 100 duketa zentsuan mailegatu zituen.

1704. urtean, Domingo Arbide Iparragirre eta Antonia Arbide Iparragirreren artean ezkon-hitzarmena sinatu zuten. Ezkonsarian diru, azienda eta ostilamendu ugari izan zituzten. Pedro Arbide erretorea, Antoniaren osabak, ezkonsarian Elduaingo Garaikoetxea oinetxea Arbidea oinetxeari batzeko ahalorde-gutuna eman zien, baina baldintzetako bat bera hiltzen zenean jasoko zutela.
Arbide etxeari buruz honako hau diote <<...la casa solar de Arbide con sus pertenezidos de notorios hijosdalgo de sangre y una de las primeras pobladoras de esta dicha villa de donde prozeden los dichos Domingo y sus hermanos y el dicho lizenciado Don Pedro de Arbide y la dicha Antonia de Arbide ...>>.

1835. urtean, Jose Jazinto Intxaurrondo  eta Mª. Teresa Olaetxea ezkondu ziren. Geroztik, Intxaurrondotarrak daude Arbide etxean.

Arbide etxea gaur egun.

66. Arrate

Arrate etxeak honako izen hauek izan ditu historian zehar: Kapaginsoro, Arrateberria eta Arbidegaraikoa .

1742. urte inguruan, Franzisko Olaetxea (Arbide) Kapaginsoro izeneko parajean eraiki zuen etxe berria. Eraikuntza lanetan Juan Elizalde aritu zen.

1821. urtean, Arrateberria izenarekin agertzen da.

1824. urtean, Agustin Jaka eta Maria Teresa Olaetxea senar-emazteak etxe honetan bizi ziren.


1980 urte ingurutik etxe hau hutsa dago. Gaur egun, behitegi bezala erabiltzen da.

Kapaginsoro edo Arrate

67. Sagastiberri

Etxe hau oso aspaldikoa da.

1564. urtean, Kristobal Sagastiberrik Elduaingo Joanot Berroetari alokairuan eman zion 128 duketatan 8 urterako.

1598. urtean, Joanes Aranalde Sagastiberri etxearen jabe zen.

1768. urtean, maiorazgoa sortu zuen etxea eta ondasunekin.

1832. urtean, Mateo Olaetxea etxearen jabea zen. Gaur egun etxea hutsik dago.

Etxearen armarria

Sagastiberri

68. Arretxe

1565. urtean, Mª. Lopez Sagastiberrik bere semeari (Fco. Arretxe) jostun ikasketak ordaindainketak direla eta aipamen bat azaltzen da.

1566. urtean, maisu Andres Sagastiberrik zentso bat bermatzeko, Sagastiberri-Arretxe etxea jarri zuen.

1598. urtean, Arretxe etxean berrikuntza lanak egin zituzten.

1773. urtean, bi bizitzako etxea zen: Arretxe eta Arretxene izenekin.

Gaur egun bi bizitzakoa jarraitzen du: Arretxe eta Arretxe ttiki bezala.

Arretxe etxea.

69. Igeralde

Historian zehar Igeralde etxeak honako izen ezberdin hauek izan ditu: Yeralde, Inesarena, Ainesarena, Ieralde-Ainesarena eta Igalde. Herritarrok gaur egun Ialde bezala ezagutzen dugu etxea.

1566. urtean, Martin Sagastiberri eta Joaneta Ieralde ezkon-hitzarmena sinatu zuten. Haien gurasoak alde batetik, Laurenz eta Mari Lopez Sagastiberri ziren eta bestetik, Joaneki eta Inesa Ieralde. Inesa honek jatorriz, Arbide zuen abizena. Honek eman izango zion Inesena izena Igeralde etxeari.

1616. urtean, Joanes Oronoz eta Katalina Biurrak Ieralde etxean obrak egin zituzten.

1647. urtean, Mrtin Oronoz eta Maria Gaztañondo senar-emazteek 20 duketako zentso bat hartu zuten maileguan. Honela dio testuak: <<... a favor de la memoria y obra pia que una persona cuyo nombre no a querido que se sepa a mandado fundar en la parrochial de san martin de esta villa de berastegui para haora y perpetuamente en sufragio de los diffuntos desconsolados que no tienen quien les socorra y estan padeziendo en el purgatorio haziendo particular memoria de los fundadores y difuntos que an sallido de las herrerias y cassas de ameraun y mustar del balle de leyçaran en las tales misas y que sean patronos de la dha. memoria el restor y benefiçiados que al presente son y fueren ...>>. Ordainketa bermatzeko, Igeralde etxea jarri zuten.

XX. mende erdialdez geroztik, erorita dago etxea.

Igeralde etxea zegoen tokian, gaur egun txabola dago. Atzean, ezkerretara Mariakone baserria.

70. Mariakone

Garai bateko agirietan, Mariakone etxea izen hauekin azaltzen da: Garparrena, Mariakone, Marikone eta Maikone.

1565. urtean, Berastegiko Aranalde parajean Gaspar Arruek orube bat erosi zuen, 8 duketan truke. Gaspar honek emango zion Gasparrene izena etxeari.

1643. urtean, Sebastian Aierdi eta Maria Matxinea senar-emazteek zentso bat bermatzeko, Aranalde iturri ondoan dagoen Gasparrenea etxea jarri zuten. Maria honek eman lezake Gasparrena etxeari Mariakone izena.

1683. urtean, Gregorio Ibarrola eta Grazia Zumetak zentso bat bermatzeko, Mariakone etxea jarri zuten.

Bitxikeria bezala, Igeralde baserrian bizitutako Lezeatarrak erosi zuten Mariakone etxea eta zenbait herritarren artean, badago etxe honi Ialde deitzeko ohitura.


71. Elaundegarai

Etxe honek ere hainbat izen ezberdin izan ditu historian zehar, adibidez: Ulalde, Eulalde, Eulaldegoikoa, Eulandegoikoa eta herritarrak Elaundegarai izenez ezagutzen da egun.

Etxe honen lehen aipamena oso aspaldikoa da.

1552. urtean, Martin Ulaldek bere arreba Jordana Ulalderi Ulalde etxea eman zion. Martin Ulalde zaharturik zegoen eta ez zuen seme-alabarik, <<... por quanto yo no tengo hijos y soy biejo que de aqui adelante no puedo regir mi persona y porque la memoria de la dha. mi casa sea mejor conserbada ... >>.

1651. urtean, Juanes Garaikoetxea Luzia Gazpiorekin (Elaundegaraiko alabarekin) ezkondu zen. Modu honetan, Garaikoetxea abizenekoak 1970 urte ingurura arte egon dira etxe honetan.

Elaundeazpi eta Elaundegarai etxeak.

72. Elaundeazpi

1590. urtean, Maisu Juan Ibarrolak eta Luzia Ulalde bere emazte zenak Eulalde etxea ematen zien bere seme Gregorio Ibarrolari.

1633. urtean, Lulandeazpikoa etxean Katalina Aranatzek (Gregorio Ibarrolaren alargunak) konponketan egin zituen.

1690. urtean, Maria Iparragirrek Pedro Etxeberria harginari ordaindu zion, Elaundebeheko oinetxean egindako lanengatik, honela dio testuak <<... echo y fabricado las obras nuevas de canteria de la casa solar de Elaunde de Yusso ...>>.

300 urte inguru hauetan Garziarenatarrak daude Elaundeazpi baserrian.

73. Gazpio

Bere lehen aipamenak, XVI. mendearen erdikoak dira. Herritar askok esaten dutenez, Barastegiko etxerik zaharrena omen da.

1556. urtean, Gaizpio etxean bilduta, Katalina Gaizpiok bere hilburukoa egin zuen, bere seme-alaben artean: Joanes Beaza, Martin Arriaga, Domenja (oinordeko) eta Maria Gaizpio.



74. Iparragirre

Etxe honek hainbat izen izan ditu historian zehar, hala nola: Jauregiondo, Muskilo, Muskilla eta Iparragirre. Herritarrok Iparre.izenarekin ezagutzen dugu.

1563. urtean, Joanes Jauregiondo Iparragirre, garaian etxea berria, jartzen du mailegu bat bermatzeko.

1565. urtean, etxe berrian hargintza lanak egin zituen maisu Andres Sagastiberrik, lan honengatik 60 duketa ordaindu zizkioten.

1615. urtean, salmenta bat zela eta, Muskilo etxea, garaian, Iparragirre izena zuela dio dokumentuak.

1747. urtean, Iparragirre oinetxea, garai batean Muskilla deitua zen. Garai honetako jabea  Martin Igoa zen.

Gaur egun, etxe hau hutsik dago.

Iparre etxea

75. Txarti

Honako izen hauek izan ditu historian zehar: Txartiarena, Txartierena eta Etxartie. Herritarrok gaur egun Txarti deitzen diogu.

1568. urtean, Txartiarena etxean, bere hiburukoa egin zuen Martina Bulaziak. Franziska Argisigorrori utzi zizkion etxea eta ondasunak

1604. urtean, Martin Anziola zen etxearen jabe.

162.1 urtean, Mª Garzia Zubietak, Juanes Anziolaren alarguna, 30 duketako zentsu bat bermatzeko, Etxartie etxea jarri zuen.

Txarti

Bulatzi auzoa


76. Bulatzi

Etxe honen lehen aipamen idatzia XVI. mende erdi aldekoak dira.

Historian zehar etxe honek hainbat izen ezberdin izan ditu, hala nola: Ulazia eta Bulazia. Gaur egun, Bulatzi izenarekin ezagutzen da.

1568. urtean, Pedro Argisogorro eta Maria Ramus Zumetaren arteko ezkon-hitzarmena sinatu zuten eta ezkonsarian Bulazia etxea izan zuten. Pedroren gurasoak Joanes eta Maria Argosogorro ziren.

1602. urtean, Martin Iparragirre eta Katalina Aranalderen arteko ezkon-hitzarmena sinatu zuten. Ezkonsarian Bulazia etxea izan zuten. Martinen gurasoakPedro Iparragirre (Argisogorro?) eta Maria Ramus ziren, garai hartan hilak zeudelarik.

Etxe honetan, Iparragirretarrak bizitzen jarraitu dute gaur arte

Bulatzi

Iparragirre abizenaren armarria

77. Juangone

Etxe honen lehen aipamenak XVI. mende erdikoak dira.

Dokumentu ezberdinetan, etxe honek hainbat izen ezberdin izan ditu historian zehar: Mordo, Mordorena, Omadorena eta Juangorena. Gaur egun, herritarron artean  Joangone izenarekin ezagutzen da.

1586. urtean, Martin Arreseren ("Arozmordo" izengoitiz), Juangoneko jabea, eta Santuru Zumetaren artean, izan zuteneko borrokaren ondorioz, Arozmordok 11.5 duketa ordaindu zizkion Santururi. Honela dio testuak: <<... los quales os lo devo y son por razon que por çiertas palabras de enojo que entre bos e yo tubimos salisteis descalabrado de un golpe de palo en vuestra cabeça y por ello entre bos y mi trayamos pleito entre la justiçia hordinaria de la villa de Tolosa y rresçevido el pleito a prueva hemos hecho nuestras provanças y aviendose metido de por medio personas honrradas nos hemos hecho amigos ...>>. Adiskidetuta amaitu bazuten, gaitz erdi!

1618. urtean, Franzisko Arresek zentsu bat bermatzeko, Juangorena edo Omadorena etxea jarri zuen.

1625. urtean, Franzisko Arrese zen Mordorena etxearen jabe.

1642. urtean, Franzisko Arrese, Mordo etxearen jabeak, lur sail bat saltdu zion Joanes Oiartzuni ("Akasta" izen goitiz).

1736. urtean, Joangone etxea bi bizitzako etxea zen: alde batetik, Martin Gorostizu eta Jazinta Eraso bizi ziren eta bestetik, Inazio Eraso eta Luzia Lazkano bizi ziren.

1774. urtean, Maria Arrese, Mordoa etxeko jabea, agertzen da prestamo bat zela eta.

Juangone

78. Txurine

Etxe honen lehen aipamen idatziak oso aspaldikoak dira

Izenari dagokionez, honako izen ezberdinak izan ditu historian zehar: Iturriza, Iturrizatxuriorena, Txuriorena, Txurionea eta Txurinea. Herritarrok Txuine deitzen diogu

1563. urtean, Santuru Iturriza eta Katalina Iturrizaren arteko hitzarmena sinatu zen, Iturriza etxearen jabetzari buruz aipatzen da agirian.

1584. urtean, zentsu bat zela eta, Domingo Zuriren alaba zeneko Katalina Gorostizu alarguna agertzen da Iturriza etxean. Katalina honi Domingo Zuriren alaba zenez, berari ere Katalina Zuri deitzen zioten, hau zela eta, etxeari Txurine deitzen hasi ziren. Garai honetatik aurrera, dokumentuetan Iturrizatxuriorena izenarekin agertzen da etxe hau.

1633. urtean, zentsu bat zela eta, Joanes Ibarrola eta Katalina Irazazabal senar-emazteek Bulazia auzoan dagoen Iturriza edo Txuriorena etxearen jabe ziren.

1641. urtean, Joanes Ibarrola eta Katalina Irazazabal senar-emazteek mailegu bat dela eta, Txuriorena etxea jartzen zuten bermean.

Gaur egun, etxea hutsik dago.

Txuineko ataria.

79. Kaparintxo

Etxe honen lehen aipamen idatziak oso aspaldikoak dira.

Izenari dagokionez, honako izen ezberdinak izan ditu historian zehar: Iturrizatxipi, Burutxuri-Kapagiñarena, Zapagintxo, Kapagintxo, Kaparintxo eta Iturritxo. Herritarrok Kapantxo etxea bezala ezagutzen dugu.

1537. urtean, Joanes de Iturrizatxipi azaltzen da Kapero ogibidearekin. Honek emango zion Kapagintxo izena etxeari?

1579. urtean, Pedro Arbideren eta Maria Garzia Iturrizaren arteko ezkon-hitzarmena sinatu zen. Pedroren gurasoak Joanes Arbide eta Joanes Leitza ziren. Ezkonsarian Iturrizatxipi etxea izan zuten.

1626. urtean, Maria Garzia Iturrizaren seme-alaben artean Burutxuri-Kapagiñarena izeneko etxearen oinordetza kontuak izan zituzten.

1652. urtean, Iñigo Zumeta agertzen da Iturrizatxipi etxearen jabe.

1702. urtean, Ana Franziska Zumeta agertzen da Zapagintxo izeneko etxearen jabe.

1743. urtean, Juan Elizaldek zentsu bat bermatzeko, Kapagintxo etxea jarri zuen.

1798. urtean, Kapagintxo etxea sute batean erre egin zen. Juan Franzisko Garaikoetxea zen garai honetan etxearen jabe. Berreraikitze lanetan, Juan Franzisko Bordagarai, Juan Arregi eta Jose Esnaola aritu ziren. Herriak 200 haritz jarri zituen etxea berreraikitzeko.

Kapantxo

80. Peduro


Izenari dagokionez, honako izen ezberdinak izan ditu historian zehar: Perudo eta Peduro. Herritarrontzat Peuru etxea da.

1617. urtean, Felipe Ubeltza eta Maria Ubeltza senar-emazteak ziren Peduro oinetxearen jabeak.

1629. urtean, Felipe Lizarza eta Joanes Fagoaga Plazaolako olagizonaren arteko kontu kitapenak izan zituzten. Felipe hori "Perudo" izengoitiz ezagutzen zuten, Pelipe izen honek jarri izango zion etxeari Peuru izena.

1980 urte inguruan, Peuru etxea guztiz berritu zuten eta gaur egun bi bizitzako etxea da.


81. Argixorre

Etxe honen lehen aipamen idatziak oso aspaldikoak dira.

Etxearen izenei dagozkionez, aldaketa hauek izan ditu: Argisogorro eta 1774 urte aldera, Argisorre. Gaur egun, Argixorre izenarekin ezagutzen da.

1559. urtean, Joanes Argisogorrok 20 duketako zentsu bat bermatzeko, Argisogorro etxea jarri zuen.

Gaur egun, baserri gisara jarraitzen du.

Argixorre

82. Elutse

Etxearen izenei dagozkionez, aldaketa hauek izan ditu:  Elusetxeako oinetxea, Eluse eta Eluze. Herritarrok Elutse deitzen diogu etxeari.

1559. urtean, maisu Andres Iturriaga eta Joanes Jauregiondoren arteko hitzarmena sinatu zuten, Iturriagak Jauregiondori etxe berri bat eraikiko ziola aipatzen da.

1618. urtean, Joanes Zubieta Alberro eta Maria Iparragirre senar-emazteek mailegu bat bermatzeko, Elusetxeako oinetxea jarri zuten.

1625. urtean, Joanes Zubieta, Elusetxeko jabeak, Argixorre etxe ondoko sagasti bat errentan eman zion Martin Rementaritegiri.

XX. mendeko 60. hamarkadaz geroztik, bi bizitzakoa da Elutse etxea.


83. Etxetxo

1598. urtean, Franzisko Laplazak Etxetxo etxe txikia erosten zuen 24 duketen truke.

1797. urtean, Manuel Ustoa Maria Magdalena Zumetarekin (Etxetxoko alaba) ezkondu zen. Geroztik, Ustoa abizenekoak daude Etxetxo etxean.

1933 urte inguruan, etxea guztiz berritu zuten.


84. Argindi

1588. urtean, Martin Sanz Argindegi eta Maria Martin Ibarrolaren arteko ezkon-hitzarmena eman zen. Martinen gurasoak Joanes Argindegi eta Maria Argindegi ziren. Ezkonsarian Argindegi etxea izan zuten.

1728. urtean, agirietan Argindegi etxea bi bizitzakoa agertzen da.

1750. urtean, Maria Franziska Lizarzaren senarra Migel Antonio Lasartek, leitzarra jaiotzez, Berastegiko auzokide izateko baimena eskatu zion Berastegiko batzarrari. Geroztik, Lasartetarrak bizi dira Argindi etxean.

1827. urtean, Martin Kerejeta eta Maria Josefa Irisarri senar-emazteek Fº Antonio Lasarteri Argindegi etxearen zati bat saldu zioten 1 779 erreal eta 17 marabediren truke.
Etxe honen izena, orain arte, Argindegi Txulo zen. Etxearengatik dio <<...casilla subterranea de Argindegui ...>>. Urte horretan, Argindi etxeko bi bizitzak batu egin ziren.

XX. mendeko 40.ko hamarkada erdi aldean, Argindegi etxeari egin zizkioten berrikuntzetan, bi etxeen arteko pareta bota egin zuten.

Arginditxulo

Zurikain auzoa


85. Zurikain

1594. urtean, Migel Pollorena eta Barbara Lizarraga senar-emazteak ziren Zurikain etxearen jabe.

Ondorengo urteetan, Eleizigoienatarrak bizitu ziren Zurikain etxean.

1683. urtean, Juanes Matxineak aginduta, Juanes Garaikoetxea Elaundegoiko harginak Zurikin etxean berritze lanak egin zituen, besteak beste:<< doze baras de piedra azul picada ... que ha puesto en las isquinas de la dha. casa >>.

1701. urtean, Juan Matxinea eta Maria Leizigoienaren semea Franzisko Matxinea Zurikain etxeko oinorde izendatu zuten.

1836. urtean, Zurikain etxea bi bizitzakoa bezala agertzen da agirietan.

Gaur egun, Zuikin izenez ezagutzen da etxea.


86. Elgorriaga

1554. urtean, Martin Elgorriaga eta Domenja Zurikainek bere seme Asenzio Elgorriagari Zurikain etxea oparitu zioten.

1641. urtean, Joan Eleizigoiena eta Katalina Elgorriagak zentsu bat bermatzeko, Elgorriaga oinetxea jarri zuten. Elgorriaga abizen honek eman zion etxeari izena.

1671 urteko dokumentu batean, Zurikain etxe honi Elgorriaga izena jarri ziela aipatzen du.

Gaur egun, baserria izaten jarraitzen du.

Elgorreaga

87. Zurikaintxiki

1598. urtean, Franzisko Laplaza zen Zurikaintxiki etxearen jabe. Barbara Laplaza eta Migel Illarregi bizitzen ziren etxean.

Etxe honen inguruan, datu gehiagorik ez dut aurkitu.



88. Bordaberri

1699. urtean, Franzisko Garaiarrek 20 duketako mailegu bat bermatzeko, Borda izeneko etxea jarri zuen. Urte bereko beste agiri batean, Bordaberri izenarekin agertzen da etxe hau.

1721. urtean, Martin Labaienek Berrobiko Pedro Etxeberriari 86 zilarrezko peso ordaintzen zizkion (<<86 pessos excudos de plata>>) Bordaberri etxea berreraikitzeagatik.

1990 urte inguruan, dena berritu zuten Bordaberri etxea.

Bordaberri  berreraiki aurretik

89. Ieltsa

Mendeetan zehar honako izen hauek izan ditu Ieltsa etxeak: Ielssa, Igelsa eta Ielza.

1674. urtean, Gabriel Eraso eta Luisa Gorostizuren arteko ezkon-hitzarmena sinatu zen. Ezkonsari gisara, Ielsa etxea izan zuten. Luisa Gorostizuren gurasoak Maria Leizigoiena eta Domingo Gorostizu ziren.

1823. urtean, etxea bi bizitzakoa agertzen da: Jose Antonio Garziarena eta Katalina Aranalde ziren Igeltza Handiaren jabeak eta Jose Mateo Garaiburu berriz, Igeltza Txikiaren jabea zen.

1930-40 urtez geroztik etxea hutsa dago. Gaur egun, borda baten erabilpena du.


90. Ugalde

1554. urtean, Martin Ugalde eta Maria Ugalde senar-emazteak agertzen dira Ugalde etxearen jabe.

1629. urtean, Juanes Etxeberriak hargintza lanak egin zituen Ugalde etxean, etxe honen ondoan etxetxo berri bat eraiki zuen.

1675. urtean, Beasaingo Inazio Gorostizu harginak Ugalde etxean dagokion oinordetza oparitu zion bere anaia Domingori, etxearen jabetza banandu ez zedin. <<... deseando que la dicha cassa se conserbe su memoria y antepasados en cabeza de uno, y no se divida ni se aga repartizion entre hijos por lo qual mirando a la dha. conservazion por lo que al otorgante le toca...hazia e hizo...graia donazion renunziazion y consignazion buena puera mera perfecta e yrrebocable...a favor del dho. Domingo de Gorostizu >>.


91. Liñosiñeta

Etxe honen kokapena Ugalde eta Urlo etxeen artean zegoen. Etxea erreka ondoan dagoenez, liñaputzu ugari egongo ziren garai horretan, honegatik, etxeari Liñosiñeta izena jarriko zioten.

Etxe honi buruz datu gutxi aurkitu ditut:

1604. urtean, Maria Luzuriagaren eta Joanes Bastidaren arteko ezkontza hitzarmenean, Urrelotxipia izeneko etxea hartu zuten bere guraso Joanes Luzuriagaren eta Maria Aranazen aldetik.

1628. urtean, Bizkaian bizi zireneko Joanes Labastida (Gezatedi) eta Madalena Bekuain senar-emazteek Liñosiñeta izeneko etxea eta bere ondasunak ez bahitzeko eskaera egin zuten.

Bi datu hauek kontutan hartuta, Urrelotxipia eta Liñosisiñeta etxe bera zirela pentsatu liteke.



92. Urlo

1567. urtean, Urreloko lurretan etxe berri bat eraiki berria agertzen da agiri batean.

1610. urtean, Martin Urrelok bere hilburukoan bere seme Joanesi utzi zion Urrelo etxea.

1651. urtean, Urrelo etxean hargintza zein zurgintza lanak eginda, etxea guztiz berritu zuten.

Azken 200 bat urteetan, Otamenditarrak Urlo etxearen jabeak dira. Gaur egun, baserri hau lehen solairura arte botata dago.

Urlo etxea 1969. urtean.

93. Estebanene


1580ko urtean, Lubeltza etxeko Esteban Lubeltza eta Gracia Elusaren semea zeneko Domingo Lubeltzak bere anaia Migelen alde 6 duketa ordaintzen zizkion etxeko seni parteak zirela eta. Esteban honek jarriko zion Lubeltza etxeari Estebarena izena.

1652. urtean, Lubeltza Esteberena etxea Domingo Igoak maiztertzan utzi zion Frantzisko Garaiarri.

1699. urtean, Agustin Antziolak Estebanene etxearen gainean zeuzkan errentak kobratu nahi zituen Ameriketara joateko, honela dio testuak: <<... estava con determinazion de bolber al dicho reino de la Andaluzia y de alla yr o navegar en la primera flota o galeones a las indias para cuo viaje nezesitaba de algunos reales...>>

1740. urtean, Estebanenea etxea lehen Lubeltza bekoa izena zuela adierazten da dokumentu batean.

1767. urtean, Joakin Zuloaga agertzen da Esteberena izeneko etxearen jabe.

Gaur egunera arte, Zuloagatarrak egon dira Estebanene etxean.

Historian zehar, etxe honen izenak hauek izan dira: Lubeltza, Lubeltzabekoa, Esteberenea, Estebanenea, Estebanenezarra


94. Estebaneneberria


1779. urtean, Joan Martinez Obinetak bere seme Joan Bautistari Estebaneneberria izeneko etxea eman zion, ezkontza sari gisara.

1786. urtean, Joan Bautista Obinetak mailegua bermatzeko, Estebarena etxea eta sutegia jarri zituen. Badirudi, atari horretan sutegi bat zegoela.

Gaur egun, etxe hau ere Zuloagatarrena da.


95. Mintxolo

Historian zehar, etxe honen izenak hauek izan dira: Lubeltza Etxezarra, Lubeltzagoikoa, Mitxelorejarena, Lubeltza moheloxenea, Mitxeloxena, Lubeltza handia eta Mitxelo. Gaur egun, Mintxolo deitzen zaio herritarren artean.

1551. urtean, Lubeltza edo Orexarena etxeko seniparteak direla eta, Migel eta Maria Lubeltzaren semea zeneko Martiko Lubeltzak bere arreba Mariari 60 duketa ordaindu zizkion.

1552. urtean, Lubeltza etxean pareta bat egiten ari zirela dokumentu bat agertzen da. Hargintzan Joanes Sagastibeltza aritu zen.

1583. urtean, Pedro Argisogorro eta Ana Ibargoienen arteko ezkontza-hitzarmena eman zen, saria Lubeltza Etxezarra izeneko etxea izan zuten.

1618. urtean, Martin Ezkurra agertzen da Mitxelorejarena etxearen jabe.

1679. urtean, Lubeltza Moheloxenea etxean Martin Perez Ezkurra zen jabe.

1835. urtean, Mitxelo etxea, garai batean, Lubeltza etxea zela aipatzen da agiri batean. Urte horretan, Sebastian Lizartzak Martin Jose Lizartzari oparitu zion etxea.

Gaur egun, Lizartzatarrak bizi dira Mintxolo etxean.

Mintxolo

Atalburuko giltzarrian JHTS

96. Txurdene

Historian zehar, etxe honen izenak hauek izan dira: Jurdane, Txurdene, Dendarine eta Martindendarine.

1681. urtean, Juanes Gazpio, jostuna ogibidez, Txurdene etxea erosi zuen. Jostun honek emango zion Dendarine izena etxeari?

1701. urtean, Baltasar Salberredik Dendarine etxea bere ondasunekin jarri zuen, mailegu bat bermatzeko.

1773. urtean, Juan Bautista Garziarena agertzen da etxearen jabe.

1920. urte inguruan, etxe hau bota egin zuten. Gaur egun, txabola bat dago bere lekuan.


97. Madalengone

Historian zehar, etxe honen izenak hauek izan dira: Lubeltza txiki, Lubetza ttippi, Urgondotxo. Herritarrak Malengone deitzen diogu etxeari.

1628. urtean, Joanes Zumetak Joanes Igartzari Lubeltzaenea etxea saldu zion.

1632ko agiri batean Joanes Garaiar aipatzen da. Gizon hau burnioletako maisu atxukia zen ogibidez, hemendik datorkio Maesutxo izen goitia.

1691. urtean, Juan Sanz Garaiarrek Migel Garaiar apaizari oparitzen dio Lubeltza ttippi izeneko etxea.

1725. urtean, Migel Garaiar apaizak Martin Zuraubren eta Madalena Mugerra senar-emazteei Lubeltza txiki etxea saltzen die 305 peso eta 3 errealetan. Madalena izeneko emakume honek eman zion Lubeltza txiki. Madalena Mugerra honek eman zion etxeari Madalengone izena.

1781. urtean, Martin Gartziarenaren eta Joana Maria Zuraubrenen arteko ezkon-hitzarmena sinatu zuten. Urte honetan, sartu ziren Gartziarenatarrak, gaur egun arte.

1792. urtean, Madalengone edo Urgondotxo izenarekin azaltzen da etxea hau dokumentu batean. Joanes Garaiarri maesutxo izen goitiaz gain, baita "el coxo" ere deitzen zioten. "Cojo" = Urgun, hara nondik etorri den Urgondotxo, beste era batean "el cojito".


98. Pateo

Baserri honek hainbat izen izan ditu, hala nola: Faktorearena, Fatorea, Pateroa, Patorea, herritarron artean Pateo deitzen diogu..

1648. urtean, Juanes Maritxelar eta Mari Garzia Iparragirek bere seme Franzisko Maritxelarri Faktorearena etxea oparitu zion.


99. Arregi

Garai batean, etxe hau Dordoategi izenarekin agertzen zen, bestalde Arreginea ere deitua izan zen.

1600. urtean, Migel Arregiren alarguna zeneko Maria Martin Dordoategik Dordoategi izeneko etxea bere ondasunekin bere seme Joanesi utzi zizkion.

1824. urtean, Jose Maria Garziarena agertzen da Arregi etxearen jabe.

Geroztik, Garziarenatarrak dira etxe honen jabe.


100. Itsune

Isune izenarekin bi etxe ziren Berastegin. XX. mendeko 30. hamarkadan gutxi gorabehera Itsune ("Casa Tenencial") izeneko etxea bota zuten.

1772. urtean, Izun etxearen jabe Migel Etxenike agertzen da.

1798. urtean, Martin Jose Labaien azaltzen da etxearen jabe.

1833. urtean, Migel Franzisko Ibarrola etxearen jabea zen.

1836. urtean, 4 familia agertzen dira elizari zerga ordaintzeko zerrenda batean: Ivarrola, Echeverria, Chapel eta Narvarte izenekoak.


101. Itsune ("Casa Tenencial")

Etxe honen inguruan datu handirik ez dut aurkitu, baina izen berezi honekin izan lezakeen erlazio esanguratsuena hau da:

1823. urtean, Pedro Jose Maritxalar (tenientea) Toledon hil zen. Teniente honek emango zion etxeari Tenencial  izena?

Gaur egun, etxe hau desagertuta dago.


102. Azpilleta

1566. urtean, Joan Gorostizuk mailegu bat bermatzeko, Azpilleta etxea jarri zuen.

1570. urtean, Migel Sastruin eta Maria Azpilletaren arteko ezkon-hitzarmena egin zen. Gurasoak Migel Sastruin eta Graziana Ibargoien eta Martin eta Perona Azpilleta ziren. Gurasoek ezkonsarian Azpilletazarra eta Azpilletaberri etxeak eman zieten ezkon berriei.

1709. urtean, Lorenzo Lujanbio, zapatagilea ogibidez, zen Azpilleta oinetxearen jabe.

Gaur egun, Garziarenatarrak dira Azpilleta etxearen jabe.


103. Danboliñene

 Azpilleta Etxielena eta Txitxilerena bezala ezagutua izan da baserri hau. Gaur egun, herritarrok Danboliñene deitzen diogu etxeari.

1593. urtean, Juanes Goikoetxea zen Azpilleta Txitxilena etxearen jabe.

1677. urtean Pedro Arbide erretoreak Joan Bengoaetxea Iturregi harginari Azpilleta Txitxilenean egin zitueneko lanak ordaindu zizkion "ciertas obras de canteria en fachada".

1710. urtean, Juakin Sorregieta benefiziodunak maiztertzan utzi zion Martin Yeregiri Danboliñene etxea.

1801. urtean, Frantziarrekin izandako gerraren gastuak ordaindu ahal izateko, desamortizazio bat eman zen aurrera. Bertan, desamortizatutako etxeetako bat Danboliñene etxea izan zen. Enkantean Jose Antonio Zabalak 17 100 errealetan errematatzen du.

1920 urte inguruan, Pedro Martin Saizar (Ollokiko amerikanoak) erosi zuen Danboliñene etxea. XX. mendeko 30. hamarkada hasieran, sute batean etxea erre egin zen eta ondoren, berreraiki zuten.

Gaur egun, etxea hutsik dago.





Arru auzoaren azalpenak ematea ez da erraza, izan ere, 4 etxe baitaude bina bizitzekin eta lehen 1/3-ka ere izan ziren jabegoen zatiketa, aipagarria da,  gela baten salmenta ere aipatzen dela. Honekin batera, etxe bateko pertsona bat beste etxera ezkonduta joanak ere bazeudela, hortaz, abizenak ere etxez aldatu ziren. Bestalde, etxeen zahar berritze dela eta, Arrue berri bezala agertzen dira etxe ezberdinak.

Adibide bezala, 1836. urtean, honela zegoen auzo honetako zerrenda:
Arregui, Artola, Miquelarena, Muñagorri, Mayua, Aranalde, Tellechea, Achocarro (amo), Garaycoechea, Yparraguirre, Pepa, Yrisarri eta Queregueta abizeneko familiak bizi ziren 4 etxe hauetan.


Auzo honetako adineko gizon batek esan zidanez: "Auzo hau Berastegiko barrio txinoa dek", hau da, nahiko auzo korapilatsua.


104. Arru

Arruezarra edo Arrueazpikoa bezala ere deitua izan da.

1552. urtean, Martin Ausalon eta Mari Garzia Olaesearen arteko ezkon hitzarmena eman zen.
Gurasoak Joanes Ausalon eta Migel eta Ana Olaesea ziren.

1559. urtean, Martin Arrue eta Mari Garzia Arrue senar-emazteek maisu Jose Sagardiri Arru etxearen erdia saldu zien 95,5 duketetan.

Etxe honetakoak ziren Mielito eta Pakitto anaiak. Biak zituzten piano eskolak, baina nabarmenena Pakito ttikia izan zen akordeoiarekin soinujole bezala.


105. Arru

 Arrueaundi, Ubidea, Arbidenea, Graziarena eta Mozone bezala ere deitua izan da.

1615. urtean, Domingo Ubidek zentsu bat bematzeko, Arru etxea jarri zuen.

1633. urtean, Martin Ubide perratzile lanetan aritu zen Ubide etxeko perratokian.

1726. urtean, Domingo Arbide agertzen da Arrue etxearen zati baten jabe.

1783. urtean, Jose Lizarzak Arru etxea bere ondasunekin erosi zuen, 850 duketen truke.

Urte honez geroztik, Lizarzatarrak bizi dira etxe honetan.


106. Arru erdikoa

Txurdangi, Zuluagarena eta Azpilletarena bezala ere deitua izan da.

1728. urtean, Juan Elizalde agertzen da etxearen jabe.

1774 urteaz geroztik, Txurdangi abizeneko familikoak agertzen dira etxe honetan jabe.

1859. urtean, Martin Jose Zuloaga da etxearen jabe.


107 Arruberria

Historian zehar, Arruetxiki ere deitua izan da.

1791. urtean, Jose Atxukarro eta Maria Martin Esoin senar-emazteak agertzen dira Arrueberria etxean bizitzen.


108. Iriarte

 Etxe hau Iriarte, Iriarte-Apaeztegi eta Iriartezarra izenarekin agertzen da historian zehar. Esan, Iriarte abizeneko apaizak ematen ziola etxeari Iriarte eta Apeztegi etxeari izena.

1535. urtean, Martin de Iriarte erretorea agertzen da Berastegiko jaunttoarekin izandako auzian. Hemendik etorriko zitzaion Iriarte eta Apeztegi izena etxeari.

1564. urtean, Juan Martinez Iriartek 46 duketetako zentsu bat bermatzeko, Iriarte etxea jarri zuen.

1595. urtean, Maria Joaniz eta bere ahizpa Katalina Apaeztegik Kristobal Eguzkitza errementeriari alokatu zien Iriarte etxeko sutegia.

1604. urtean, Martin Yartuak Juanes Oiartzun eta Katalina Irazazabal senar-emazteei  alokatu zien Iriarte-Apaeztegi etxea.

1618. urtean,  Apeztegi etxeari aurrekaldeko pareta harrizko egin zuen Joanes Intza harginak 98 duketa eta erreal baten truke.

1709. urtean, Andres Lizarza agertzen da Apeztegi etxearen jabe.

1718. urtean, Andres Lizarzak Asteasuko Pedro Irarretari saldu zion Iriarte-Apeztegi etxe zaharra.

Gaur egun, desagertua dago etxe hau.


109. Apeztegi

1712. urtean, Intxaurreta deituriko lursailean Andres Lizarza olagizonak etxe berri bat eraiki zuen. Asteasuko Juan eta Jeronimo Elizaldek egin zituzten zurgin lanak, bestalde, hargin lanetan Migel Arregi aritu zen. Etxea eraikitzeko behar ziren karaitzezko harri banetuak Domingo Garziarena Elaundek garraiatu zituen etxe ondora.

1727. urtean, Andres Lizarzak bere seme Kristobali utzi zion Apeztegiberria etxea.

1844. urtean, Tolosako Juan Iñigez eta Jose Lorenzo Betolazak Juan Bautista Dorronsoro eta Gertrudis Obinetari saldu zioten Apeztegi etxea 20 000 errealen truke.

1845. urtean, Juan Bautista Dorronsorok 6 500 erreal ordaindu zizkion Juan Jose Ormaetxeari Apeztegi etxe berria eraikitzeagatik.

1861. urtean, Juan Bautista Dorronsoro elizako organojole bezala agertzen da agiri batzuetan. Garai horretako zenbait zerrendatan, Organistane izenarekin agertzen da Apeztegi etxea.

Bitxikeria bezala, Apeztegi etxea hau urte askoan, taberna, sagardotegi eta janari denda izan zen.

Herritarrok gaur egun, Apizti deitzen diogu etxeari. Apizti edota Apeztegi izenarekin ezagutzen dugun arren, etxe honetan ez da apaizik bizitu historian zehar.



110. Etxetxuri 

1675. urtean, Juanes Obiñetak zentsua bermatzeko,  Juantonea etxea jarri zuen. Testuak dionez, etxe honen kokapena " Iriarte-Apeztegi etxearen atzekaldean eta Batxileranako gurutze ondoan dago"

1734. urtean, Matias Ezpeleta etxe honen jabe agertzen da.

1836ko zerrenda batean, Etxetxuri etxean 4 familia bizi ziren: Amo, Arrieta, Vizcarrondo, Irives eta Alduncin.

1950. urte inguruan, etxea bota eta zerratoki bat jarri zuten.

1970 urte ingurutik 2000 urte ingururu arte, kaldereri bat egon zen. Gaur egun, pabiloia hutsik dago.

Apeztegi eta Etxetxuri etxeak.

111. Alkañiz

1632. urtean, Juanes Elizalde zen Alkañiz etxeko maizterra

1684. urtean, Tolosako Antonio Etxenagusia abokatua zen etxearen jabe.

1726. urtean, Inazio Lizartzak Alkaniz etxea erosteko asmotan zebilela, eliz kabildoak jakinarazten zion etxe bat erosterakoan zilarrezko 100 duketa elizari eman beharra zeukala. Modu honetan, bertan zegoeneko etxearen hilobia zaindu eta urtero argizari eskaintzak egin ohi zirelako.

1836. urtean, Saralegi eta Lizarza familikoak bizi ziren Alkaniz etxean.

1990 urte inguruan, baserri zaharra bota eta bi bizitzako etxe berria eraiki zuten.

Alkaniz (1987. urtean)

Lehioa

112. Etxeberri 

Historian zehar hainbat izen izan ditu etxe honek, hala nola: Etxeberri, Etxeberri-Joantone, Allartene eta Allartene-Juantorena.

1562. urtean, Felipe Etxeberria eta Maria Sagastiberriren ezkon-hitzarmena sinatu zuten. Ezkonsarian beste hondasunekin batera, orube bat eman zieten etxea eraikitzeko. Hara nondik etortzen zaion etxeari Etxeberria izena.

1593. urtean, Joanes Etxeberria olagizonak 24 duketako zentsu bat bermatzeko, Etxeberri etxea eta Berinas burniola jartzen ditu.

1642. urtean, Madalena Etxeberriak, Joanesen alarguna, kontuak kitatzeko asmoz, Berinas burniolan batzartu zen zordunekin. Testuan agertzen denez, "ferrona de berinas" bezala agertzen da.

1818. urtean, Juan Franzisko eta Migel Juakin Lizartzak auzi bat izan zuten Allartena etxearen jabetzari buruz.

1836. urtean, Allartenea Juantorena izenarekin agertzen da.

1876. urtean, sute batean etxe hau erre egin zen.

1987. urte inguruan, etxe zaharraren 4 paretak aprobetxatuz, berritu egin zuten. Gaur egun, 4 bizitzako etxea da.

Egoera honetan egon zen 110 bat urtetan etxe hau.

Etxeberri etxea gaur egun.

113. Olloko

1865. urtean, Martin Jose Lizarzak eraiki zituen bi errota eta etxebizitza bat Olloko parajean.

Gaur egun, ardiborda baten erabilpena du etxe honek.




Irazazabal auzoa


114. Irazazabalbarrena

Etxe honek ere izen ezberdinak izan ditu historian zehar, besteak beste: Irazazabalbarrena, Irazazabalbekoa, Pastagiñene, Pastaginetxe eta Pastagintxorena. Gaur egun, herritarrok Pastantxoane deitzen diogu.

1581. urtean, Migel Martinez Irazazabal eta Maria Rementaritegi senar-emazteek 40 duketetako zentsu bat bermatzeko, Irazazabalbekoa etxea jarri zuten.

1614. urtean, Martin eta Pedro Yartua aita-semeek 20 duketatako zentsu bat bermatzeko, Irazazabalbarrena etxea jarri zuten.

1689. urtean, Franzisko Lizarza eta Madalena Aldunzinen arteko ezkon-hitzarmena eman zen. Ezkonsaria Irazazabalbarrena etxea izan zuten.

1842. urte inguruan, Pastagintxone etxea berreraiki zuten eta Pastagintxone-berria izenarekin agertzen da. Adituek etxea 42 718 errealetan baloratu zuten.

Gaur egun, Lezeatarrak dira etxe honen jabe.


115. Maitene

1778. urtean, Martin Zabala helduak bere seme Martin Zabala gazteari ondare guztiak dohaintzan eman zizkion, bera zaharregia baitzegoen hauek gobernatzeko. Ondareen artean, besteak beste: Irazazabalerdikoa eta Pastagintxone aurrean dagoen etxetxo bat (Maitene etxea) izan zuen.

1854. urtean, Jose Lizartza Pastantxoanekoak erosi zion Andres Alduntzini Mattene etxea.

1987 urtetik gaur egunera arte, Aldunberritarrak dira Mattene etxearen jabe.



116. Irazazabal-erdikoa

Historian zehar, etxe honek izen hauek izan ditu: Irazazabal, Irazazabal-erdikoa, Irazazabal-bitartea. Herritarok egun Ieltzabal deitzen diogu.

Irazazabal etxe zaharraren ondoan itsatsita beste bi etxe daude.

Baserri zaharraren datuak:

1562. urtean, Juanes eta Domingo Irazazabal anaiek auzi bat izan zuten beraien ilobekin Irazazabal etxearen banaketa zela eta.

1598.urtean, Juanes Irazazabal alkateak 300 duketetako mailegu bat bermatzeko, bere etxea jarri zuen.

1621. urtean, Irazazabal bitarteko etxeko alabak hartu zuen dotea, honela dio testuak: <<... para que entre los dichos sus hijos mejorasse en el terzio y quinto de sus bienes al hijo o hija que le pareaziess ser mas birtuossa y a la que mas le pareziess que combenia para la conserbacçion de la dicha cassa...>>.

1650. urtean, Irazazabal bitartea etxeko oinordetza kontuak zirela eta, etxea zatitzeko garaian, inbentarioa egin zuten. Txosten horretan dolarea eta labea azaltzen dira, besteak beste.

1696. urtean, Irazazabal erdikoa etxea erortzeko zorian zegoela adierazten du garaiko dokumentu batek.

1697. urtean, Irazazabal erdiko etxeko oinordekoa hil egin zela eta, beste auzi bat izan zuten familikoen artean. Etxeari buruz honela dio testuak: <<... cae hazia a la vasilica o ermita de San Anton ... desseando todos se conserve la dicha media cassa y memoria de ella y por estar amenazando ruina respecto de ser muy vieja...>>.

1717. urtean, Irazazabal erdikoa izeneko etxea anai-arreben artean 6 zatitan banatuta agertzen da.

XVIII. mendean, Maritxalar familikoak agertzen dira etxearen jabe.

Etxe honetakoa zen Andres Alduntzin, Berastegiko udaleko alkate-ordea, Santa Kruz apaizaren mutilak Beibatari parajean fusilatu zutena.

Gaur egun, hutsik dago.


117. Irazazabal-erdikoa edo txikia

1725. urtean, Martin Iriarte zen etxe honen jabe.

1854. urtean, Josefa Martina Zabala etxearen jabe bezala agertzen da. Garai hartatik gaur egun arte, jendea maiztertzan bizitzen egon izan da.

Gaur egun, hutsik dago.



118. Esaminadorena

Etxe honen izenak urteetan zehar honako hauek izan dira: Esaminadorena, Irazazabal-erdikoa, Izazabalttikia eta Esamiñone.

1722. urtean, Frantzisko Aranalde azaltzen da etxearen jabe

1758. urtean, Antonio Bazterrika bizi zen etxe honetan.

1774. urtean, Domingo Maritxalar bizi zen. Gizon hau urte askotan ikuskatzaile (examinador) bezala aritu zen, hemendik etor litzaioke etxeari izena.

1861. urtean, Frantzisko Etxeberria bizi zen.

Gaur egun, Esamiñone etxea Pastantxone etxearena da eta ardi borda gisara erabilia izan da.


119 Bentaberri

1836. urtean, Pastagintxonborda izeneko etxearen jabe Jose Lizarza Pastagintxonekoa agertzen da.

1841. urtean, Jose Lizarzak 3 200 errealeko mailegu bat bermatzeko, Bentaberri etxea jarri zuen.

1990 urte inguruan, Jose Arrizurieta maizterrak erosi zion Martin Lezeari etxe hau.


120 Lontxone

Historian zehar, izen ezberdinak izan ditu etxe honek: Iparragirretxiki, Iparragirreberri, Lorenzone. Gaur egun, herrian Lontxone deitzen diogu.

1734. urtean, Lorenzo Iparragirre Matxieneak etxea eraikitzeko, Pedro Iparragirre Arbide eta Migel Irisarri harginekin hitzarmen bat sinatu zuten. Dokumentuaren arabera, Lorenzok eraiki behar zueneko etxea Irazazabal-erdikoa eta Intxaurrondo etxeen artean eraiki nahi zuen. Datu honen arabera, Lorentzo etxegileak eman zion etxeari izena, baita Iparragirre abizenarekin ere.

1735. urtean, Iparragirretxiki izenarekin azaltzen da etxe hau. 1740. urtean berriz, Iparragirreberri izenarekin agertzen da etxe bera.

1784. urtean, Lorenzo Iparragirre eta Serafina Ustoa senar-emazteen hilburukoan adierazten dutenez, Iparragirretxiki eraiki zuten etxea bota eta berriz etxe berria eraiki zutela.

1802. urtean, Lorenzoneko Juan Zuloaga hargina hainbat lekuetan aritu zen lanean, hain zuzen ere: Iruñean, Donostian eta Toledon. Beraz, hargin ona zenaren seinale.


121 Intxaurrondo

Historian zehar, Irazazabalgoikoa, Irazazabalgaina eta Irazazabalgoiena deitua izan da. Herritarrok gaur egun, Intxaurrondo edota Erregene deitzen diogu.

1556. urteko Irazazabalgoiko Maria Irazazabalen hilburukoaren aipamena agertzen da. Bertan, senarra Joan Anziola zela aipatzen da.

1609. urtean, Domingo Intxaurrondo eta Elena Aranaz senar-emazteek 32 duketetako mailegu bat bermatzeko, Irazazabalgoiena etxea jarri zuten. Geroztik, Intxaurrondo abizenak ematen dio etxeari izena.

1682. urtean, Juanes Aranalde zurginak Irazazabalgoikoa etxean egindako lanak aipatzen dira: <<... para en quentas y parte de pago de setenta y seis reales de a ocho en que an exsaminado y abaluado la manifactura y el asentar los cabrios y oyaras solivas y un frontal en la casa de Irazazabal de suso ... con obigazion que ha de thener el suso dicho de poner unas escaleras de tachones con sus lados de maderos y dos zapatas en el segundo quarto por la parte de la cassa de Mariezcurrena y de aserrar dos piezas de maderos que estan en frente de la dicha cassa de Irazazabal >>.
Berrobiko Martin Etxeberria Antziak egin zituen ebaluaketa lanak.

Orain dela mende bat gutxigora behera, etxe hau tokiz aldatu zen. Lehengo etxe zaharra orain dagoena baino 50m. beheragoko belazean zegoen.

Gaur egun, Aranaldetarrak bizi dira.


Erregene izenaren azalpena

XIX. mendean, Saralegi anaiak "Errege" eta "Erregetxo" izengoitiz ezagunak ziren, Errege izenekoa oso aberatsa omen zen, hortik bere gotizena. Azken hau Beltzaide etxetik Aiztunaldera joan zen bizitzera eta jendeak Errege izengoitia erabiltzetik utzi egin zuen. Orduan, bere anaia Erregetxo, Intxaurrondo etxera bizitzera joan zena, Erregetxo deitzetik Errege deitzera pasa zen, modu berean, jendeak Intxaurrondo etxeari Erregene deitzeko ohitura hartu zuen, gaur egunera arte.

Aipatu beharra dago, Erregene izen ofiziala Markos eta Juan Mari anaien etxe berriak duela.



122. Mariezkurrene

Historian zehar, Irazazabalgoikoa, Sisero eta Mariezkurrena deitua izan da. Herritarrok Maizkurrene deitzen diogu, gaur egun.

1567. urtean, Irazazabal (Mariezkurrene) etxea berreraiki zuten Juanes Ibarrola eta Migel Aldunzin hargin maisuek.

1626. urtean, Martin Etxeberria eta Maria Ezkurra senar-emazteak dira Mariezkurrena etxearen jabe. Maria Ezkurra emakume honen izenak eman zion etxeari.

1632. urtean, Juanes Aierdi zen Mariezkurrene etxearen jabe. Gizon honek herriko sisa kobratzeko ardura edukitzen zuenez, etxeak Sisero izena hartu zuen.

1839. urtean, Juan Migel Garaikoetxea Maria Ignazia Ibarrolarekin ezkondu zen eta Mariezkurreneko etxean jarri ziren bizitzen. Geroztik, Garaikoetxeatarrak Mariezkurrene etxean bizi dira.


123 Osiñeta

Garai batean, etxe honi Obinetaberri deitzen zitzaion, gaur egun ordea, herritarrok Osiñeta bezala ezagutzen dugu.

1774. urtean, Lorenzo Obinetak Luisa Olaetxeari lur sail bat erosi zion 34.5 errealetan. Lorenzok lur sail horretan etxe bat eraikitzeko asmoa zuen.

1796ko dokumentu batean, Osiñeta izena aipatzen da lehen aldiz.

1930 urte ingurutik gaur egunerarte, Apezetxeatarrak bizi dira etxe honetan.


124 Patxikutorre

Garai batean, Aranalde etxea edota Uraundiaga-borda izenak zeramatzan etxe honek.

Torre Aranalde edo Karakasenea deituriko etxeko semea zeneko Frantzisko Aranaldek eraiki zuen etxe hau. Kontutan izanda, gizonak Frantzisko izena zuela eta Torre Aranalden bizi zela, Patxikutorre izena berarengatik datorkiola esan genezake.

Lehen aipatu bezala, Patxiku Aranaldek, Maiazkoneko semeak, eraiki zuen etxe hau 1719. urtean, Arizurreketa Uraundiaga parajean. Hargin lanetan Migel Arregi aritu zen, bestalde, zurgin lanetan Matias Ezpeleta eta Gaztelu herriko Domingo Ugalde aritu ziren.

Beraz, hasiera-hasieratik gaur egunerarte, Aranaldetarrak bizi dira etxe honetan.

Etxeaurrea

125 - 126. Buztiñene - Garaiburu

Buztiñene: Garai batean, etxe honi Salberrediberri deitzen zitzaion, gaur egun ordea, Buztiñene deitzen zaio.

Garaiburu: Garai batean, Gairaiburuberri bezala ezagutzen zen, gaur egun Garaiburu deitzen zaio.

1767. urtean, Hernaniko Mikaela Amasoarrainek eraikiazi zuen bi bizitzako baserri hau. Jose Salegi hargin lanetan aritu zen 135 pesoren truke. Zurgin lanetan berriz, Juan Martinez Garziarena (Elaunde), Migel Ignazio Olaetxea eta Antonio Aranalde aritu ziren 153 pesoren truke.

1769. urtean, Manuel Salberredik zenbait luberri eta 36 gaztainondo erosi zituen Uraundiagako herrilurretan, 300 duketen truke. Lur hauek ondeatu eta baratza, soro eta belazeak egiteko asmoarekin erosi zituen etxe inguruan.

1772. urtean, Manuel Salberredi eta Magdalena Iriarte senar-emazteek, Martin Garaiburu eta Maria Angeles Aranalde senar-emazteekin batera 1 000 duketa maileguan hartu zituzten Mikaela Amasoarraini etxea erosteko.

1830. urte inguruan, solairu bat altxatu zieten bi etxeei. Bi etxeak zatitzeko erdian pareta bat ("medianilla") eraiki zuten, horrela, bi etxeak zatituta geldituz.

XIX. mendeko azken aldera, Buztiñene izena hartu zuen. Gaur egun arte, Salbarreditarrak bizi dira etxearen zati batean.

Bestalde, Garaiburu etxean Garaiburutarrak bizitzen jarraitzen dute.

Oharra: Buztiñene izena askok Bustinsoro izenarekin nahasten dute. Historia Ondarekoei esan nien Buztinsoro etxe historikoa gaur egungo Arategi etxearen inguruan zela eta Buztiñenen ez dagoela balore historikorik. Hala ere, berean jarraitzen dute, izan ere, orain dela gutxi, aditu batzuk azterketa bat egitera etorri baitziren baserri honetara. "Aditu hauek" ez dira enteratzen...


127. Bordatxuri

Dokumentuetan etxe honek izendapenak hauek izan ditu: Unanbide-borda, Unanbide. Gaur egun, herritarrok Bordatxuri deitzen diogu.

1705. urtean, Unanbide parajean Martin Labaienek Juan Obinetari lursail bat erosi zion, zilarrezko 37 erreal eta Bizkoiz meategiko gurdi baten mearen truke.

1706. urtean, Martin Labaien Borda izeneko etxe berria eraikitzen ari zela aipatzen da. Zurgin lanetan, Diego Ugalde, Martin eta Migel Saizar aritu ziren.

1775. urtean, Bordatxuri izenez agertzen da Juan Labaienen berme baten kitapen batean.

1836. urteko zerrenda batean, Bordatxuri "mayor" eta "menor" izenekin azaltzen da. Beraz, garai hartan, etxe honetan bi familia bizi zirela pentsa genezake.

1900. urte inguruan, Jose Antonio Saizarrek erosi zuen Bordatxuri etxea. Geroztik, Saizartarrak bizi dira baserri honetan.

Bordatxuri

128 Torreluze

1607. urtean, Martin Obineta Torreluze etxearen jabea zen.

1646. urtean, Franzisko Rementaritegi Obiñeta eta Marian Lizarraga senar-emazteak ziren Obiñeta-Torrea etxearen jabe.

1833. urtean, Jose Antonio Muñagorrik erosi zion Joakina Bizenta Labaieni Torreluze etxea 21 000 errealen truke. I. Karlistada garaian, zor handiak egin zituen Muñagorrik. Hau dela eta, beste hainbat ondasunekin batera, etxe hau ere konfiskatu zien.

XIX. mende erdialdera, Torreluze baserria erre egin zen. 1900. urte inguruan, erretako etxearen orubean, etxe kozkor bat eraiki zuten.

Gaur egun, Urkizu familiakoak dira etxe honen jabe.

Torreluze etxea. Atzean Etxorde

Torreluze gaur egun

129. Etxeorde

Historian zehar, etxe honek ere hainbat aldaketa izan ditu izenari dagokionez, adibidez: Etxeorde, Etxeborde, Etxehorde. Gaur egun, herritarrok Etxorde deitzen diogu.

1775. urtean, Mikaela Josefa Amasorrain, Migel Antonio Sorregietaren alargunak, mailegu bat bermatzeko etxe hau jarri zuen.

1787. urtean, Pedro Gaztañondo harginak zenbait berrikuntza egin zituen Etxeorde etxean.

1818. urtean, J. A. Muñagorrik erosi zuen Etxeorde etxea beste ondasunekin batera, 24 000 errealetan.

1846. urtean, J. A. Muñagorriren ondasunak konkurtsoan atera ziren.

1849. urtean, Juakin Labaien agertzen da etxearen jabe.

Gaur egun, Gorostartzu familikoak dira jabe.


130 Irigarai

1556. urtean, maisu Joan Ibarrola harginak zenbait berrikuntza egin zituen Irigarai etxean.

1559. urtean, Domingo Irigarai eta Maria Martin Zurikain senar-emazteak etxearen jabe azaltzen dira. 1564. urtean, Joanes Ausalon eta Maria Ezkurra senar-emazteak agertzen dira etxearen jabe. Badirudi, bi familien artean banatuta zegoela etxea.

1632. urtean, Franzisko Obineta zen Irigarai etxearen jabe. Garai hartako dokumentu batean, etxea errea zegoela adierazten da.

1682. urtean, Maria Bengoetxeak bere hilburukoa egiten zuen. Bere senarra Bizkaiako Aranzuriaga* herrian masukari lanetan aritzen zeneko Juan Lopez Elizegi zen.

*Aranzuriaga: Pagasarri aldean, Bilbao-Alonsotegi.

XIX. mende azkenaldera, taberna bat zegoen etxe horretan.

Gaur egun, Urkizutarrak dira etxearen jabe.

Sarrerako atea

131 Etxetxiki

Garai batean, etxe honek izenak hauek izan ziren: Etxetxipi, Irigarai-txiki, Irigarai-ttippi. Gaur egun, herritarrok Etxetxiki bezala ezagutzen dugu..

1623. urtean, Juanes Irazazabal eta Perona Garziarena senar-emazteak dira etxe honen jabe.

Gaur egun, Saizartarrak etxe honetan bizi dira.


132 Obinetazar

Garai batean, etxe honek izen hauek izan zituen: Obineta, Obineta-aundia. Bestalde, gaur egun herritarrok Oñetazar deitzen diogu.

Etxe honen lehen aipamenak oso zaharrak dira.

1551. urtean, Berastegiko eta Elduaiengo kontzejuen batzarra  Martin Obinetaren etxe berrian egin zen.

1600. urtean, Martin Rementaritegik mailegu bat bermatzeko, Obineta etxea jarri zuen.

1703. urtean, Juan Martinez Sorregieta agertzen da etxearen jabe.

1845. urtean, Juan Migel Obineta zen etxearen jabe.

Aspalditik etxe hau bi zatitan erdibituta dago eta bi familia bizi izan ziren. Gaur egun, bi zatik hutsik daude.






133 Donmartiñene

Historian zehar, Obineta-txipi, Obineta-txiki, Obineta-ttippi eta Donmartinena deitua izan da. Gaur egun, herritarrok Donmartiñene bezala ezagutzen dugu.

1588. urtean, Martin Munitoagaren emaztea zeneko, Maria Arbidek bere lehengusuari, Martin Arbide apaizari hain zuzen ere, etxearen usufruktua 24 duketen truke eskualdatu zion.

1624. urtean, Martin Arbide Elduako apaizak bere iloba Ansoneko Joanes Arbideri emandako dotea Obineta-ttippia izan zen. Honela dio testuak: <<... y como tio que es del dicho Juanes le abia criado en su casa y compañia por lo qual le tenia amor y aficion y asi queria hera su boluntad determinada de hazerle donacion de algunos bienes ...>>. Orduan gelditu zen Obineta-ttippia etxea Ansone etxeari lotuta. Hau zela eta, Obineta-ttippia deitzetik Don Martiñena deitzera pasa zen.


XIX. mendearen erdialdera, etxe hau bi bizitzetakoa zela aipatzen da.

1960 urte aldera, Pedro Aldunzinek erosi zion etxea Ansoneko Joakin Azpirozi.

Donmartiñene

134. Maitone

Dokumentuen arabera, etxe honek izen hauek izan ditu historian zehar: Absalon, Ausalon, Ausalondegi, Donjuanene, Mariatone, Maintone, Mainttone. Gaur egun herritarrok Maitone edota Txoko maite deitzen diogu.

1599. urtean, Juanes Zubietak Joan Urrelo apaizari Ausalon etxea eta lursail bat saldu zion. Etxeari Donjuan izena apaiz honek eman zion.

1900. urte inguruan, Pedro Mari Mendizabal zen etxearen jabe. Honek erantsi zion etxeari puska Txoko-maite deitua. Ondoren, bere iloba Zeferino Alonso peritoa izan zen etxearen jabe.

Gaur egun, Gabirondotarrak dira etxearen jabe


135 Obinetaberria


1843. urtean, Juan Migel Obinetak Obinetaberria izeneko etxe berria eraiki zuen. Lan hauetan, Juan Jose Ormaetxea aritu zen. Bitxikeria bezala, etxearen zeinbat ezaugarrien artean, Erredigunea etxearen neurri berdinak izan behar zituela agertzen da besteak beste.

Gaur egun, etxea bi bizitzakoa da eta Labaien familikoak bizi dira. Bestalde, Oñetaberri deitzen digu etxeari herritarron artean.

Oñetaberri

136 San Juan

Historian zehar, honako izen hauek izan ditu etxe honek: Sanjoanenea eta San Juan. Gaur egun, San Juan-Toki izena dauka, baina herritarrok Zaragueta deitzen diogu.

1643. urtean, Juanes Sanjuanenak alokairuan jarri zuen etxea. Etxearen maizterra Juanes Azpilleta zen.

1720. urtean, San Juan etxea berreraiki zuen Sebastian Aierdik. Migel Saizar aritu zen zurgin lanetan.

XX. mendearen hasieran, Frantzisko Belauntzaran apaizak berrikuntzan handiak egin zituen San Juan etxean.

Gaur egun, Zaragueta familikoak bizi dira.

Herriko adineko pertsonek esan zidatenez, San Juan etxeak eskudo bat omen dauka paretan estalita. Etxearen berrikuntza lan horietako batean eskudoa guztiz estalita utzi zuten.


137 Gaztañondo

1563. urtean, Maria Perez Gaztañondoren eta Pedro Oiarzunen arteko ezkon-hitzarmena egin zuten. Ezkonsarian Gaztañondo etxea izan zuten.

1674. urtean, Sebastian Aldunzin agertzen da etxearen jabe.

1780. urtean, Iruñeako Jose Perez Eulatek etxea saldu zion Fernando Lizarzari 22 091 errealen truke.

1786. urtean, Migel Saizarren eta Maria Andres Lizarzaren arteko ezkon-hitzarmena sinatu zuten. Ezkonsarian, Gaztañondo etxea bere ondasunekin izan zituzten.

XIX. mendeko 80.hamarkada aldera, etxea erortzeko zorian zegoela, Saizar familikoak Ameraun beserrira joan ziren bizitzera.

1882.urtean, etxea bota egin zuten, dokumentuen arabera, lan hauek 7 187 errealeko aurrekontua izan zuten.

Gaur egun, etxea desagerturik dago.



138 Sanjuanzarra

Etxe honen inguruan ez dago daturik, hala ere, Sanjuanzarra etxea Gaztañondo etxearen atzeko aldean zegoen ondoan itsatsita.        
1882. urtean, Sanjuanzarra eta Gaztañondo etxeak batera bota zituzten. Etxe hauen materialak Aresoko burniolara, Arrosiko errotara e.a eraman zituzten.




Torre auzoa

Torre izenak gerrarako prestatutako eraikuntzak gogorazten du, hala ere kasu honetan, Torreluze, Torre eta Errementaritegiren kasuan, etxearen garaierak ematen dio etxeei Torre deitzeko ohitura.

139 Karakasene

Etxe honek izen ugari izan ditu historian zehar, hala nola: Torre-Aranalde, Torre-goikoa, Torre-iparraldekoa, Torre-altua, Torreaundi eta Karakasene. Gaur egun, herritarrok Maiazkoane deitzen diogu.

1673. urtean, Torre-Izagirre etxean bilduta, alde batetik, Juaneas Aranalde eta Lopeiza Ugalde senar-emazteek eta bestetik, Bartolome Gorostizu eta Maria Balerdi senar-emazteek honako hau erabaki zuten: Martin Aranalde Lizarragari Lekaburu parajean lursail bat saltzea.

1695. urtean, Torre-Izagirre etxean bilduta, Juanes Aranaldek bere hilburukoa egin zuen. Bere emaztea Lopeiza Ugalde zen. Bi datu hauen arabera, badirudi Torre Izagirre etxean bizi zirela bi familiak, Gorostizutarrak eta Aranaldetarrak alegia.

1773. urtean, Juan Bautista Aranalde agertzen da Iparraldeko Torre (Obineta aldeko etxea) izeneko etxearen jabe. Torre Izagirre etxetik bereizita, hau da nik aurkitutako Torre Aranalderen lehen aipamena.

1775. urtean, Santiago Aranaldek mailegu bat bermatzeko, Karakasene etxea jarri zuen.

1816. urtean, Karakasene etxeari berrikuntzak egin zizkioten.


140 Karakasene-Txiki

1785. urtean, Juan Bautista Aranalde eta bere suhi zeneko Juan Migel Etxakonek mailegu bat bermatzeko, Karakasene aundia eta Karakasene txikia jarri zituzten.

1840. urtean, Jose Angel Beloki eta Mikaela Otxagabia agertzen dira etxe honetan bizitzen.

Gaur egun, Maiazkoak etxordea bezela erabiltzen dute Karakasene-txiki.

Karakasenetxiki gaur egun.

141. Torre

Etxe honek izen ugari izan ditu historian zehar, hala nola: Eizagirre-Torrea, Izagirre-Torre, Torre-bajua, Torre-txikia eta Torre.

1564. urtean, Martiko Izagirrek Torre etxea alokatu zion Agustin Olaondori 110 duketetan.

1770. urtean, Joakin Gorostizuk mailegu bat bermatzeko, Torrebajua edo Torretxikia jarri zuen.

1814. urteko dokumentu batean agertzen denez, Torre etxea erre egin zenez, Maria Josefa Gorostizu eta bere senarra Joakin Gaiztarrok berreraiki zuten etxea. Beraz, garai hartakoa dugu, gaur egun, ezagutzen dugun etxea.

Torre

142-143  Matxiku etxeak

Historian zehar etxe honek izen hauek izan ditu: Izagirre, Izagirre-Matxikorena, Pedro-beltzena, Matxikorena, Matxiku-aurre. Gaur egun, herritarrok Matxiku deitzen diogu.

1587. urtean, Katalina Izagirre, Joanes Izagirreren alargunak, Domingo Izagirre bere semea hautatu zuen bere oinordeko. Domingok Izagirre etxea jaso zuen. Izagirre etxearen kokapenari buruz hau dio: <<... que confinan con la casa e torre de Yçaguirre e casa de Gastearena ...>>.

1589. urtean, Joanes eta Katalina Izagirreren alaba, Maria Joaneiz, zen Izagirre-Matxikorena etxearen oinordeko.

1623. urtean, Pedro Peloaga eta Ana Igoa senar-emazteek mailegu bat bermatzeko, Izagirre edo Matxikorena etxea jarri zuten.

1650. urtean, Maria Feloaga eta Martin Bengoetxearen arteko ezkon-hitzarmena sinatu zuten. Ezkonsarian, Matxikorena etxea izan zuten, garai hartan, etxeak Pedrobeltzena izenarekin deitua.

1687. urtean, Matxiku etxea bi familien artean banatuta agertzen da. Urte honetan, alde batetik, Martin Oronoz eta Josefa Ustoa senar-emazteek eta bestetik, Jose Mitxelena eta Klara Bengoetxea senar-emazteek auzi bat izan zuten beraien artean, honela dio dokumentuak:  (<<... sobre y en rrazon del goze y viviendas de la dicha cassa, su orno y servicio de su hera y huerta como tambien sobre el pagamento de un censso ...>>).


Gaur egun, ere etxea bi bizitzakoa izaten jarraitzen du.



144 Matxiku-atze

Etxe honek Belauntzaran-berri, Matxiku-goiko eta Matxiku-atze izenak izan ditu.

1758. urtean, Juan Bautista Aldunzinek  Juan Domingo Belauntzarani Matxiku etxearen ondoko lursail bat saldu zion 60 duketen truke.

1787. urtean, Pedro Migel Belauntzaranen eta Maria Gurriagaren arteko ezkon-hitzarmena sinatu zen. Ezkonsarian, Belauntzaran Berria etxea izan zuten.

Gaur egun, etxea bi bizitzakoa da.


145 Rekalde-txipi

1551. urtean, Martin Etxenagusiaren eta Tolosako Martin Juan Arrueren arteko hitzarmena eman zen, Rekalde-txipi etxearen 1/5-ri buruz.

1574. urtean, Maria Lopez Rekaldek bere iloba Domingo Leizagarateri eman zion etxea.

Gaur egun, desagertuta dago Rekalde-txipi izeneko etxe hura.


146 Rekalde

Historian zehar, etxe honek honako izen hauek izan ditu: Rekalde, Rekalde-aundi eta Errekalde. Gaur egun, herritarrok Arttoane deitzen diogu etxeari.

1574. urtean, Migel Rekalderen eta Perona Elusaren arteko ezkon-hitzarmena sinatu zen. Ezkonsarian, besteak beste, Rekalde-aundi etxea izan zuten.

1635. urtean, Juanes Rekalde-ren aginduan, Martin Anziola maisu harginak berrikuntzak egin zituen Rekalde etxean.

1767. urtean, Rekalde etxea berreraikitzeko asmoa izan zuen Migel Belaunzaran apaizak. Dokumentuan zehazten denez, Franzisko Aranaldek behar adina harri atera eta garraiatzeko lanak egin zituen. Zurgin lanetan berriz, Franzisko Ormaetxeak hartu zuen ardura.

1787. urtean, herriak etxearen aurreko bidean galtzada egin zuten. Bestalde, dokumentu berberak aipatzen duenez, Errekalde etxean harategi bat zegoen.

1836. urtean, Artola, Maria, Pascoala, Lazcano eta Pedro Manuel ziren zerga ordaintzaileak.

Errekalden bizitutako Artola abizeneko familiak eman zion Artolane izena esateko joera etxeari. Hortik etorri zitzaion Arttoane izena.


147 Orejane

Etxe honen izenak hainbat aldaketa izan ditu historian zehar: Orexane, Orisene, Orejene eta Orexene. Gaur egun, Orejane deitzen diogu herritarrok.

1620. urtean, Orexa herriko Bernart Zorrobiagak 20 duketa eman zizkien Martin Arbideri eta Martinez Gorostizuri, mailegu hau bermatzeko, Orexane etxea jarri zuten.

1705. urtean, Juan Martinez Zumizaren hilburuko dokumentuan dioenez, Orejene etxea erosi zuenean, bota eta guztiz berreraiki zuela. Bere emaztea Maria Bautista Aranalde zen.

Orejane garai batean.

2000. urtean, etxe hau erre egin zen eta berriro eraiki zuten.




ERREMENTARI AUZOA

Errementari auzoa lau etxeek osatzen dute.

148 Errementari

Etxe honen izenak hainbat aldaketa izan ditu historian zehar: Rementaritegi, Ermentero, Errementaritegi, Erretore etxea. Errementari izena oso aspaldikoa izan behar du; azken 500 urte hauetan, etxe honetan, erretorearen etxe bizitza eta baserriko bizimodua izan baita.

1563. urtean, Maisu Andres Rementaritegik mailegu bat bermatzeko, Rementaritegi etxea jarri zuen.

1566. urtean, Rementaritegi etxeko seniparteak zirela eta, Nikolao Rementaritegi eta Katalina Rementaritegi agertzen dira.

1568. urtean, Maisu Andres Intzak bere seme Andres Intzari Rementaritegiko orubea eta lursail batzuk eman zizkion.

1569. urtean, erreta zegoen Rementaritegi etxea. Maisu Domingo Ulaldek berreraiki zuen eta lan hauengatik, Nikolao Rementaritegik 16 duketa ordaindu zizkon.

1572. urtean, Rementaritegi etxea erreta zegoenez, Andres Intza apaizak Joanes Ulalderi alokatu zizkion etxeko orubea eta lursail batzuk 13 urterako 5 duketen truke.

1590. urtean, Andres Intza erretoreak mailegu bat bermatzeko, Rementaritegi dorretxe berria jarri zuen. Errementaritegi izen zaharrak Erretore-etxe izen berria hartu zuen, etxea erretorearena zelako. Inguruko zenbait lursailek ere Erretoreko ataria izenarekin iraun dute gaur eguneraino.

1652. urtean, Erronkariko Migel Bildotxek, Elena Intzaren semeak, auzi baten ondoren etxe honen jabe zela frogatu zuen. Orduan, etxe honek zeuzkan zentsuak ordaindu behar izan zituen, 665 duketa hain zuzen ere.

1743. urtean, etxea erre egin zen eta gelditutako lau paretak eta eskudoa barne ebaluatu egin zituzten. Hurrengo argazkian, ebaluazio honen zatitxo bat ikusten da:

"excudo de armas"

XIX. mende erdialdera, Joan Migel Irisarri agertzen da etxe honen jabe. Azken 50 urte hauetan, Etxeberria familikoak etxe honetan bizi dira

Errementaritegiko armarria. ANTIQUISSIMVN  SOLLVN Antzinako orubea.

149. Errementari (Salberredi)


1747. urtean, Juan Elizaldek eta Katalina Mendizabalek Martin Elgorriaga benefiziodunari  "Hermenteros" etxearen eta lursailen zati bat saldu zioten 280 ezkuturen truke.

1748. urtean, Juan Elizaldek Bartolome Iriarteri Erretore izeneko etxearen 1/3-ren saldu zion.

1750. urtean, Juan Elizaldek Bartolome Iriarteri Errementari etxearen beste 1/3 saldu zion.

1757. urtean, etxea erre egin zen. Egindako inbentarioan jartzen duenez, etxe honetan tolare bat zegoen. Ondoren, Frantzisko Esoin eta bere langileek berreraiki zuten etxea.

XVIII. eta XIX. mendeetan, etxe honen jabetza oso zatitua agertzen da, aipatzekoa da, gela baten salmenta ere azaltzen dela.

1768. urtean, Manuel Salberredi eta Maria Magdalena Iriarteren arteko ezkon-hitzarmena sinatu zuten. Ezkonsarian, Rementaritegi etxearen 2/3 eta ondasunak izan zituzten.

XX. mendeko 60. hamarkadan, Demetrio Salbarredik Atxukarro familikoei saldu zien etxea. Gaur egun, familia honek jarraitzen du bizitzen.


150. Errementaritegi (Azpikotxe)


XIX. mendearen bukaeran, udaleko herriko etxeen zerrenda batean izen honekin agertzen da, "cuantel Nº7"hain zuzen ere.

1747. urtean, Juan Elizalde eta Katalina Mendizabal senar-emazteek "Hermenteros" etxearen zati bat eta honen lursail bat saldu zioten Martin Elgorriaga benefiziodunari.

Gaur egun, etxearen zati hau Atxukarro familikoen etxearekin bat egina dago.


151. Errementari (Meaka)

Etxe hau Meaka baserriari lotuta azaltzen da.

1778. urtean, Agustin Ustoa Meakak mailegu bat bermatzeko, etxe honen zati bat jarri zuen.

1806. urtean, Agustin Ustoak, Antonio Lasarte eta Maria Antonia Lasarteri eman zien Errementari etxea

1830. urtean, Migel Joakin Lasarte zen etxe honen jabe.

1930. urte inguruan, bota zuten etxe hau.

Ixarraren parean Errementari (Meaka) etxea

 152. Errementariberri (Intxaurrondo)

Etxe hau Azpikoetxeko Intxaurrondotarrei lotuta agertzen da.

1794. urtean, Martin Intxaurrondo agertzen da etxe honen jabe.

Gaur egun ere familia honek dauka etxe honen jabetza.


153. Sutegi

XVII. mendean zehar, Berastegin Estoaneko, Sabilla, Arru eta Atxoane etxeen ondoan sutegiak zeuden. Ondorioz, eskribauak idatzitako datu batzuk era nahasian daude eta ez da erraza argitzen zein sutegiz ari den kasu bakoitzean.

1676. urtean, Maria Leizigoiena nagusiak bere seme zeneko Bartolome Antziolari sutegi bat, Iribartxiki lursaila eta gaztainadi bat oparitu zizkion. Honela dio testuak: <<<...husando del amor maternal ... cassa fragoa que tiene y esta pegante al camino real que ba desde esta villa a la de Areso pegante tanbien a la huerta de la cassa de Achoenea y a la tierra senbradia de la cassa de Retorea ...>>>. Adi! Garai hartan, Erretore etxea Ermentero etxeari deitzen zitzaion.

1920. urte inguruan, Pedro Martin Saizar, Ollokiko amerikanoak, erosi zuen Sutegi baserria bere ondasunekin. Geroztik, Saizartarrak dira etxe honen jabe.


154. Sutegiberri

Sutegiberri etxearen inguruan, ez dut datu fidagarririk aurkitu, izan ere, lehen aipatu dudan bezala, eskribauak idatzitako hainbat datu era nahasian baitzeuden.

XX. mendean zehar, Kakonekoak izan ziren etxe honen jabe. Gaur egun, Egaña-Atxukarro familia bizi da.

155. Atxoane

Historian zehar, etxe honek honako izen hauek izan ditu: Antokorena eta Antokena. Gaur egun, herritarrok Atxoane bezala ezagutzen dugu. Aipatzekoa da, Antoko abizen bat dela eta hortik datorkiola etxeari izena.

1643. urtean, Martin Anues eta Magdalena Laplaza senar-emazteek mailegu bat bermatzeko, etxe hau jarri zuten.

1948. urte inguruan, zerrategi bat zen. 1990. urtean, Amalur izeneko denda zegoen.


156. Erretoretxe


1690. urtean Erretore etxe berria bezala agertzen da.

Etxe honen inguruan, beste artikulu batean zehaztuko dut.


157. Batxillerrarena

Historian zehar, honeko izen hauek izan ditu etxe honek: Batxillerrarena, Batxillerrenea, Patxillerenea, Patxillenea eta Gorostidine. Gaur egun, herritarrok Gostine deitzen diogu.

1564. urtean, Jakue Rementaritegi zen etxearen jabe.

1586. urtean, Franzisko Laplazaren Batxillerene etxeko egongelan bildu ziren Berastegiko eta Elduaiengo Kontzejuak, 1664. urtean, ere leku berean batzartu ziren.

1748. urtean, Patxillene izenarekin agertzen da etxe hau.

1862. urtean, Pedro Mari Gorostidi ezkondu zen bertako alaba Maria Jesus Irisarrirekin. Hortik dator Gorostidine izena, hala ere, herriko zenbait zaharrek etxeari Patxillene deitzen jarraitzen dute.


158. Ormaetxea

Etxe honek hainbat izen ezberdin izan ditu, hala nola: Ormatxea, Benuzerone eta Benisione. Gaur egun herritarrok Indianone deitzen diogu etxeari.

1754. urtean, Katalina Etxeberriak Batxillerreneko lursail bat saltzen dio Franzisko Ormaetxeari.

1757. urtean, Franzisko Ormaetxeak etxe berria eraiki zuen.

1792. urtean, etxe hau Benuzerone izenarekin agertzen da. Zurgin lanak adierazteko garaian, alde batetik, zur handiekin (habeekin, frontalekin, astazaldiekin, solibekin...) lana egiten zuten eta bestetik, lan txikiagoak (etxeko zorua, ate, leiho, zokaloa e.a.). Lan txikiago hauei gazteleraz "trabajos de venuzeria" deitzen zieten, hau da, "trabajos menudos". Franzisko Ormaetxea zurgina zenez, hortik etorri zitzaiokeen gizonari izengoitia, ondorioz, baita etxeari ere.

Bestalde, Benisione izena Benuzero izenatik eratorria izan liteke.

1894. urtean, sartu zen Martin Antonio Olaetxea Ormaetxea etxean. Martin Antonio Ameriketatik buelta eginez zenez, Indioano deitzen zioten. Hortik datorkio Indianone izena etxe honi.



159. Ormaetxea-berri

1846. urtean, Simon Señorena zen etxe berri honen jabe.

XIX. mendean, taberna bat izan zen.

1894. urtean Martin Antonio Olaetxeak erosi zituen Ormaetxea eta Ormaetxea-berri etxeak. Gaur egun, Olaetxeatarrak bizi dira.


160. Pasteroane

Historian zehar, hainbat izen ezberdin izan ditu etxe honek, hala nola: Obinetaberri, Obinetako-Etxeberria, Pasteroane.

1594. urtean, Milia Obinetak, Kristobal Sagastiberriren alarguna, bere alaba Maria Sagastiberriri dohaitzan eman zion etxea.

1623. urtean, Lorenzo Elusaren eta bere emaztea Maria Ramus Urkiaren zentsu baten bideraketa zela eta, herriko enparantzan (Sarria) dagoen Ubiñeta etxea aipatzen da.

1650. urtean, Martin Gaizpio Zamargin eta Katalina Irun Zamargin senar emazteek, Garesen zegoen Katalinaren anaia zeneko Martin Irun Zamarginekin batera, Obineta berria etxeko jabetza berreskuratu zuten. Beraien amona zeneko Milia Obinetaren eskutik jaso zuten etxe honen jabetza.
Garai honetatik aurrera, etxe hau Zamargin baserriari lotuta egon da 1970 urtera arte gutxi gorabehera.

1768. urtean, Pasteroane izenarekin agertzen da etxe hau.

2006. urtean, etxe hau Salbadorrene eta Plazene-txikiarekin batera bota eta etxebizitza blokea eraiki zuten.

Plazenetxiki, Salbadorrene eta Pasteroane

161. Salbadorrene

Historian zehar, hainbat izen ezberdin izan ditu etxe honek, hala nola: Laurenzena, Garro, Intsusadi, Insaurrelus, Marilopezena, Lorenzena eta Salbarrodorrene. Gaur egun arte, herritarrok azken izen honekin ezagutzen genuen etxe hau.

1554. urtean, Laurenz Laplaza eta bere emaztea Maria Arrisogorrok eta bere suhi Juanes Garro masukariaren arteko hitzarmen bat zela eta, Sarria plazan eraikitako etxe berri bat azaltzen da.

1583. urtean, Pedro Garro eta Luzia Arbide senar emazteek 42 duketetako mailegu bat bermatzeko, Laurezena etxea jarri zuten.

1598. urtean, Lorenzena etxea erreta agertzen da. Pedro Garrok maizterra salatzen du etxea apropos erre zuelako.

1699. urtean, Berrobiko Martin Etxeberria Antzia zurginak berreraiki zuen Lorenzena etxea, honela dio testuak: <<... havia echo y fabricado todas las obras nuevas de carpinteria de la cassa de Lorenzena nuevamente reedificada...>>.

1716. urtean, udalbatzak Migel Laskibar eta Josefa Arbide senar-emazteei alokairuan jarri zien Lorenzena edo Intsusadi etxea. Urte bereko beste dokumentu batean, Laurenzena edo Isaurrelus izeneko etxea agertzen da. Beste paper batean, Laurenzena edo Intsusadi etxea udalarena bezala agertzen da.
Bestalde, Domingo Intxaurrondo alkateak Jose Labaien, Santiago Aranalde, Martin Iriarte eta Juan Lopez Elizegi espetxean sartu zituzten, Laurenzena etxean gauez kartetara jolasteagatik.

1727. urtean, Lorenzena Marilopezena izeneko etxea Migel Anziola erretoreak Salbador Obinetari etxea eta lurrak saldu zizkion 12 120 errealetan. Salbador honetatik dator Salbadorrene izena.

1945. urtean Jose Andres Labaienek Andres Bikandi apaizari Salbadorrenea etxea saldu zion. Mende berdineko 60. hamarkadan, etxe honetan monjak izan ziren haurrei eskolak ematen, beheko solairuan kapilatxo bat zegoen.

2006. urtean, etxe hau bota eta etxe blokea eraiki zuten.



162. Plazene-txiki

Historian zehar, honako izen hauek izan ditu etxe honek: Laplaza, Joandeplazarena, Joanplazarena eta Plazene-txiki.

1568. urtean, Pedro Sagastiberri eta Domenja Santanderrek auzi bat izan zuten, Valladolideko kantzilleritzan, Laplaza etxearen jabetza zela eta.

1593. urtean, Juanes Sagastiberri eta Grazia Ormaetxea senar-emazteek Joandeplazarena oinetxea jarri zuten mailegu bat bermatzeko.

1758. urtean, Cordoban bizi zeneko Jose Antonio Ansa zen Plazene etxearen jabe.

1772. urtean, Plazene etxea bi bizitzakoa agertzen da. Alde batetik, etxearen erdietako bat Sebastian Labaienena zen eta bestetik, etxearen beste erdia Migel Labaienena.

XIX. mendearen erdi aldean ere, etxea bi bizitzakoa izaten jarraitzen zuen; alde batetik, Jose Antonio Iribes eta bestetik, Migel Martin Amondarain ziren jabeak.

Aipatzekoa da, garai batean, etxe honen ikuiluan garraio gurdiak jasotzeko tokia zeukatela.

2006. urtean, etxe hau bota eta etxe blokea eraiki zuten.

Plazenetxiki bota aurretik

163. Elutsene

1575. urtean, Joanes Elusaren eta Martin Anziolaren arteko hitzarmena eman zen Elusa etxearen alokairuaren inguruan.

1652. urtean, Lorenz Elusaren ondasunen banaketa egin zuten Elusaren etxeko egongelan: <<...dentro de la sala de la cassa de possada de Elussa que es en la plaza de esta villa ...>>. Banaketa lanetan Katalina Sagastiberri eta Maria Agirre Astigarreta aritu ziren era bitxi honetan: <<...aviendo visto y rreconocido cada una de las dichas cossas camas y caxas y rropas blanca hizieron dos montones, cada cossa en su genero y echada la suerte cupo a cada su monton ...>>.
Hau da hau, banaketa egiteko modua!!!

1704. urtean, Juan Muñagorri gaztea eta Ana Maria Garaikoetxearen arteko ezkon-hitzarmena izan zen. Urte hartan sartu ziren Muñagorritarrak Elutsene etxean.

1794ko apirilaren 2an, Joseph Antonio Muñagorri Otaegi jaio zen Elutsene etxean.

Urteetan zehar, etxe honetan "posada" edo ostatu bat eta oinetako konpontzaile bat egon dira eta gaur egun, Kutxa bulegoak daude azpiko solairuan.





HERRIKO PLAZAKO ETXEAK

Berastegiko plaza garai batean

164. Kontseju


1699-1708. urte bitartean, eraikia izan zen etxe hau.

(Etxe honen inguruko informazio gehiago beste artikulu batean emango ditut).


165. Gaztañondoberri 


1810. urtean, Juan Bautista Gaztañondok etxe hau erosi zion Jose Antonio Zabalari.

1834. urtean, Lizarrako Juan Benito Gaztañondo agertzen da etxearen jabe.

XX. mendean zehar, korreo etxea eduki zuten Etxabe familikoek.

1994. urte inguruan, etxea bota eta etxe blokea eraiki zuten.


166. Txankane

Historian zehar, hainbat izen ezberdin izan ditu etxe honek: Mokolorena, Txarkaena, Txakane, Txakonene. Gaur egun, herritarrok Txankane deitzen diogu.

1676. urtean, Maria Martina Etxeberriak, Lekarozko Migel Arbelenaren alargunak, 46 peso ordaindu zizkion Martin Etxeberria Meakari etxean zurgin lanak egiteagatik.

1701. urtean, Berastegiko udalak, herriko plaza handitzeko asmoz, Mokolorena etxea erosi zion Leitzako Bernardo Oronozi, zilarrezko 1 853 errealetan.

1709. urtean, Mokolorena etxea erre egin zela aipatzen da garaiko dokumentu batean.

1723. urtean, Mokolorena etxe berria eraiki zuten, lehengo etxea baino atzerago, horrela, plaza handituz. Hargin lanetan Pedro Saizar aritu zen eta zur lanetan berriz, Jose Labaien.

Ondorengo urteetan, udalak zenbait urteetan enkantean ateratzen zuen taberna baten zerbitzua emateko herrian. Bertan, Nafarroako Iltzarbeko ardoa saltzen zen.

1814. urtean, frantziarren kontra izan zireneko gerren gastuei aurre egiteko, udalak Mokolorena etxea enkantean atera zuen. Manuel Otamendik hartu zuen 20 015 errealen truke.

1900 eta 1940 urte bitartean gutxi gorabehera, etxe hau Guardia Zibilen kuartela izan zen.

XX.mendeko 50. hamarkadatik 1990 urtera arte, Eloiene taberna izan zen.



167. Plazene-aundi 


1576. urtean, Marina Ausalonek bere iloba Maria Ibargoien eta Petri Bengoetxea senar-emazteei Laplaza etxea ematen zieten.

1699. urtean, Bernardo Bulinaga eta Katalina Arbide senar-emazteek Plazaene etxea jarri zuten, mailegu bat bermatzeko.

1824. urtean, Felipe Irigoinek Joakina Bizenta Labaieni  Plazene-aundi etxea saldu zion 19 580 errealen truke.

1944. urtean, Bernardo Etxeberriak erosi zuen etxe hau eta ostatu bat prestatu udatiarrentzat. Gerora, goxoki denda, burdindegi, eta estanko (Toxako-orria) izan zen 1996. urtean itxi zuten arte.
 Etxekoek Itturriondo izenarekin deitzen diote etxeari.


168. Santune 


1791. urtean, etxe hau udalaren jabegoan agertzen da, Juan Tomas Arregik zeukan maiztertzan hartuta. Bertan, taberna zegoen.

1814. urtean, Lorentzo San Juanena zen Santune etxearen jabe.


169. Maiztertegi

Hainbat dokumentuetan, honako izen hauekin agertzen da etxe hau: Maiztertegi, Maiztertegi-Madalene, Ustuane eta Jakune. Gaur egun, Kakone bezala ezagutzen dugu herritarrok.

1551. urtean, Domingo Ulalde eta Maria Garzia Zumetaren ezkon-hitzarmena eman zen, dotean Maiztertegi etxea izan zuten.

1676. urtean, Jakue Ostoak zeukan etxea alokatuta. Gizon honen izenak etxeari Jakuenea izena eman zion.

1683. urtean, Maiztertegi etxea berreraiki zuten, Domingo Lizasok ordaindu zion Juan Bengoetxea harginari. Honela dio testuak <<...doze estados y medio de mamposteria a diez reales de plata cada estado ...en la fachada de las dichas casas y ... una puerta prinzipal tienda y ventana de piedra arenisca... >>.

1780. urtean, Maria Josefa Zelaia, Juan Kruz Ustoaren emazteak, Juan Anjel San Juanenari saldu zion Jakuene-berri etxea 260 duketen truke.

1799. urtean, Jose Antonio Ustoa eta Maria Antonia Mariezkurrena senar-emazteek Domingo Arizagari saldu zioten Maiztertegi-Ustoarena etxearen erdia.

 1814. urtean, Agustin Ustoa eta Maria Antonia Lasarte senar-emazteek Franzisko Etxarrenei saldu zioten Jakunea etxearen zati bat. Etxeari kokapenari buruz hau dio testuak: Plazan kokatua, Lorentzo San Juanena (Santune) eta Migel Esteban Gorostidiren (Kakone) etxeen erdian.




170. Kakone 


Historian zehar hainbat izen ezberdin izan ditu Kakone etxeak, hala nola: Martinikorena, Martinikorena-Ausalon, Mañikone, Fagoaga-Marikone eta Aesoarrene. Herritarrok, egun, Kakone deitzen diogu.

1563. urtean, Berastegiko kontzejuak Elduaingo Joanot Berroeta ola gizonari urte hartako Mustar burniolako errenta kobratu zion 60 kintal burni, 80 duketa eta 10 errealen truke. Sarria deituriko plaza zaharrean zegoeneko Martiniko Ausalonen etxean batzartu ziren.

1610. urtean, Martiza Goienetxea, Juanes Astratxuren alargunak, udalari saldu zion Martinikorena etxea.

1646. urtean, Berastegiko 1644-1645 urte bitarteko udal kontuak Leon Txakon Eulande diruzainak aurkeztu zituen, Martirikorena Ausalon deituriko udaletxe zaharrean bilduta. Honako kontuak zehaztu zituzten: Herriko errota, ur-salto etab.-en konponketa lanak. Udaletxe zahar hura Sarria izeneko plaza zaharrean zegoen kokatuta.

1786. urtean, Juan Franzisko Txurdangik Migel Esteban Gorostidiri Marikone etxea eta lursail batzuk saldu zizkion. Dokumentuak dioenez, etxea Fagoaga bezala ere ezagutzen zen.

1930. urte inguruan ,etxeari solairu bat altzatu zioten.

Gaur egun, etxe hau taberna eta jatetxe bat da


171. Gorrineaundi

Historian zehar, honeko izen hauek izan ditu etxe honek: Naparrane, Gorrine eta Olajaunarena.

1674. urtean, Juan Etxenike (Gorria goitizenez) eta Katalina Etxeberria senar-emazteek mailegu bat bermatzeko, Naparrene etxea jarri zuten. Etxenike gizona nafarra zenez, Naparrene izena eman zion, bestetik, Gorria izengoitiz ezagutua zenez, baita Gorrine izena ere.

1687. urtean, Martin Labaien eta Maria Kruz Etxenikeren arteko ezkon-hitzarmena eman zen, ezkonsarian Naparrene etxea eman zieten. Labaien gizon hau Nafarroako Donamaria herrikoa zen.

1766. urtean, Sebastian Labaienek etxe berria eraiki zuen. Juan Inazio Goienetxeak Labaienekin hitzarmena egin zuen etxea erakitzeko 6 307 errealen truke.

1814. urtean, Jose Antonio Muñagorri eta Gorrineko alaba Joakina Labaien ezkondu ziren. Handik berehala, etxea bota eta Gorrineaundia izeneko etxe berria eraiki zuten. Aipatzekoa da, Muñagorri olagizona zela, hemendik Olajaunarena izena zetorkion etxeari.

1958. urtean, udalaren aginduz, Gorrine etxea bota egin zuten.

Gorrine etxea

172. Gorrine-txiki 


1728. urtean, Antonia Barasartek Naparrane etxea eta ondasun guztiak Juan Obineta semeari eman zizkion.

1770. urtean, errezo gela ("oratorio") bat zegoen etxe honetan.

1824. urtean, Jose Antonio Muñagorri agertzen da Gorrineaundi eta Gorrinetxiki etxeen jabe.

1907. urtean, Gorrineandi deituriko etxe ondoko etxe txiki bat botatzeko eskaera bat egon zen. Seguruaski garai honetan botako zuten Gorrine-txiki etxea.

Gaur egun, etxe hau desagertua dago.



173. Atanasione 

Urteetan zehar, izen ezberdinak izan zituen etxe honek: Gorranzenetxiki, Etxeberria eta Atanasione. Herritarrek Erreboteko etxea ere deitzen zioten.

1740. urtean, Andres Garziarenak Atanasio Etxarreni Etxeberria izeneko etxea saldu zion. Dokumentuak dioenez, honako hau zen etxearen kokapena: Gorranzene izeneko etxearen atalaurrean zegoen, herriko plazan.

1820. urtean, Domingo Artola eta Beronika Etxarren senar-emazteen hilburukoan, Atanasione izeneko etxea agertzen da.

XX. mendeko 40. hamarkadan, etxe hau bota zuten.
.
Gaur egun, desagertua dago.

Eskuinetare Atanasione etxea. Ixarraren parean zegoen Basakara etxea

174. Gorranzene


Etxe honek izen ugari izan ditu, hala nola: Gorranzene, Juanlopezena, Marilopezena, Marigorranzena, Marisorregietarena, Txominene, Txikitone, Pitxine. Herritarrok Martiñene etxea deitzen diogu.

Aspalditik XX. mendera arte, Arrosane eta Gorranzene etxeek lotura izan dute.

1582. urtean, Pierres Mugarraren emaztea zeneko Maria Eizagirrek Joanes Arrueri eskatu zion Juanlopezenako etxean ez jarraitzeko forjaketa lanetan, oso arriskutsua baitzen.

1593. urtean, Domingo Gorranzek idi-pare bat erosi zion Martin Askarragari 21 duketen truke.

1693. urtean, Juanes Garziarena albaitariak mailegu bat bermatzeko, Marilopezena-Gorranzena etxea jarri zuen. Dokumentu horrek dioenez, Marilopezena izeneko beste etxe bat bazegoen, hau da, Txomiñene etxea.

1810. urtean, Gorranzena edo Txikitone izenekin agertzen da etxe hau.

XX. mendean, Martin Zuloaga zen etxearen jabe. Honek eman zion Martiñene izena etxeari.


175. Arrueberri

1810. urtean, Berastegiko udalak Martin Jose Arrueri Kontseju etxe ondoko lursal bat saldu zion 917,5 errealen truke.

1824. urtean, Martin Jose Arruek bere semea zeneko Migel Jose Arrueri Arrueberri etxearen zati bat saldu zion 140 pesoren truke.

III. karlistada gerran, etxea bota zuten soldaduek Kontseju etxea hobeto babesteko asmoz.




176. Txomiñene

Etxe honek honako izen hauek izan ditu historian zehar: Marilopezena, Gorranzenatxiki eta Txomiñene.

1693. urtean, Juanes Garziarena albaitariak mailegu bat bermatzeko, Marilopezena-Gorranzena etxea jarri zuen. Dokumentu horrek dioenez, Marilopezena izeneko beste etxe bat bazegoen, hau da, Txomiñene etxea.

1751. urtean, Migel Ignazio Garaikoetxeak mailegu bat bermatzeko, Txomiñene etxea jarri zuen.

1899. urtean, Berastegiko udalaren aginduz, Txomiñene etxea bota zuten. Gaur egun, paireta kondots batzuk bakarrik daude etxea zegoeneko tokian.


178. Martintxuri


1626. urtean, Martin Intza Martinzurik Elizondoko lursail bat saldu zion Martin Añuesi.

1730. urtean, Martin Garziarena Sagardirenak bere semea zeneko Agustin Martinzuriri etxea eman zion ezkonsari bezala.

XX. mendeko 60. hamarkadan, denda izan zen. Bertan, denetatik saltzen zuten, adibidez: Pikuak, paxintxiak, goxokiak, edariak, oinetakoak, albarkak, galtzerdiak,  hamarretakoak, meriendak e.a. Mutil kozkorretan, denda horretara joaten giñen goxokiak eta freskagarriak edatera.



 177. Arregi-berria

1805. urtean, Matias Arregi agertzen da Arregi-berria etxearen jabe.

Pasa den mendeko 70. hamarkada erdi aldean, bota zuten etxe hau.

Oxpindi, Arregiberri eta Maintzene etxeak.

178. Marintzeneaundia


Etxe honek izen ugari izan ditu, esaterako: Belzaide, Belzaire, Belzaidezarra, Belzaideaundi, Marintzeneaundi, Erregene. Gaur egun, herritarrok Dendaberri bezala ezagutzen dugu.

1575. urtean, Migel Ibargoien eta Joanes Gorostizuk zentsu bat maileguan bermatzeko, Belzaire zaharra eta Belzaire berria jarri zituzten.

1619. urtean, Andres Txurdangi eta Maria Intza senar-emazteek mailegu bat bermatzeko, Belzaide etxea jarri zuten. Maria Intza honek emango zion etxeari Marintzene izena.

1725. urtean, Juan Bautista Txurdangik Belzaide-Marinzeneaundi izeneko etxea jarri zuten mailegu baten berme.

1786. urtean, Juan Franzisko Txurdangi eta Maria Migel Juanbeltz senar-emazte ohiak arazoak izan zituzten beraien artean: Marinzene-Belzaide etxean ostatu bat zeukaten eta Mariaren erruz, bezeroak hara joateari utzi zioten. Honela dio testuak <<... Maria Migel se ynficiono a todos ligores y se privaba y se priba de todos sus sentidos con una feldad ynconsiderable, y por este motibo biendo que la dicha casa y posada yba perdiendo su estimacion en tanto grado que los caminantes se escusaban de venir y ospedar en ella como es regular ...>>.

1835. urtean, Bernardo Saralegi agertzen da etxearen jabe. Bernardo  "erregea" izengoitiz ezagutzen zuten, burniola bat errentan zeukalako eta negoziotako gizona izanik, ekonomia onekoa zelako.

XX. mendean zehar, okindegi eta janari denda bat egon zen etxe honetan.

Marintzeneaundi

179. Marinzene

Historian zehar, honako izen hauek izan ditu etxe honek: Belzaide, Belzaide-Marinzene eta Marinzenetxiki. Herriko jendeak Maintzene deitzen dio etxeari.

1673. urtean, Lorenzo Txurdangi eta Agustina Zabalaren ezkon-hitzarmena eman zen. Juanes Txurdangi eta Franziska Aierdi Lorenzoren gurasoak, ezkonsarian Belzaideaundi etxea eman zieten. Modu honetan, gurasoek beraientzat gelditu zuten Ozpindegiko etxearen kantoiaren ondoan zegoeneko, Belzaiden zuten etxebizitza eta azpian zegoen labea.

1732. urtean, Belzaide-Marinzeneko jabe zireneko, Sebastian Aldunzin gaztea eta Madalena Aranalde senar-emazteek Juan Obinetari, Naparrene etxe atzeko lursail bat erosi zioten 46 errealen truke, beraien etxea handitzeko.

2002. urtean, Marinzene etxea bota eta Maintzene etxe berria pixka bat herriko plaza alderago berreraiki zuten. Gaur egun, janari-denda bat dago azpiko lokalean.


180. Ozpindegi


Etxe honen aipamenak oso zaharrak dira.

1563. urtean, Juanes eta Pedro Sagastiberriren artean hitzarmena egin zuten, Ozpindegi etxea eta ondasunak zirela eta.

1641. urtean, Martin Arrue zirujaua eta Joana Sagastiberri senar-emazteek, zentsu bat maileguan bermatzeko, Ozpindegi etxea eta gurutzearen aurrean dagoen sutegi bat jarri zituzten.

1697. urtean, Pedro Kortajarenak Ozpindegi etxearen laurden bat erosi zuen. Honela deskribatzen du testuan: <<...una porcion hazia la parte que cae para las cassas de Merinzenea Marietonea con sus dos esquinas asta los thechos y la puerta pequeña que cae al cobertizo de la dicha cassa con su suelo, entrada y pared, asta el primer sulo donde esta el abaton de donde se ha de hazer el medianil de bada en banda, asta el otro abaton que esta sobre la pared que cae hazia las cassa de Julianena con adbertenzia de que en tiempo que biniere a hazer dicho medianil dentro de la dicha cassa, en medio de los posten hayn e hazer a medias con los dueños que fueren de la porcion pegane a ella, entendiendose ser a medias los dichos abatones postes frontales brazales y goiares asi como el medianil. y asi bien en la porcion que se les aplica, hayan de tener el passadizo libre para la referida puerta pequeña y serbizio de ella ...>>>. 

Urte berean, Domingo Arrueri egokitu zitzaion Ozpindegi etxearen beste laurdena. Honela deskribatzen du testuan: <<<... por la parte de la calzada del camino real que pasa a la villa de Elduayen ...>>>.

1700. urtean, Domingo eta Juan Martinez Arruek Sebastian Aierdiri Ozpindegi etxearen laurdena saldu zion 169 duketa eta 4 errealen truke.

1701. urtean, Sebastian Iturbide eta Frantzisko Zabalegik Pedro Kortijorenari saldu zioten Ozpindegi etxearen zati bat.

1702. urtean, Sebastian Aierdik Pedro Etxarri Castoni saldu zion etxearen laurdena 169 duketen truke.

1708. urtean, Matias Arruek Pedro Etxarriri saldu zion etxearen laurdena 66 duketa eta zilarrezko 6 errealen truke.

1732. urtean, Pedro Etxarren eta Beatriz Gaztelu senar-emazteek beraien seme zeneko, Juan Bautistari ezkonsarian Ozpindegi etxearen beheko aldeko laurdena eman zioten. Beatriz izen honek emango zion etxeari Beatrizene izena.

1744. urtean, Franzisko Jaka Kortijorenak zentsu bat maileguan bermatzeko, Ozpindegi etxearen goiko aldea (Bizkaitarrene ?) jarri zuen. Juan Bautista Etxarrenek berriz, etxearen beheko aldea jarri zuen.

1860. urtean, Franzisko Antonio Arregi zen Ozpindegi etxearen jabe.

XX. mendean Ozpindegi etxean taberna, denda eta txokolatea ere egiten zen.

Kakaoa igotzeko  noria bat zeukaten eta hau mugitzeko astoa ibiltzen zen bueltaka. Ozpindegi dendako txokolateak estimazio handia izan zuen Berastegin.



181. Bizkaitarrene

Historian zehar, honako izen hauek izan ditu etxe honek: Ozpindegitxiki eta Bizkaitarrene. Herritarrek Etxeluxe deitzen zioten.

1771. urtean, Andres Kortijorenak zentsu bat maileguan bermatzeko, Ozpindegitxiki edo Bizkaitarrene etxea jarri zuen.

Bizkaitarrene etxea lehen altua omen zen, baina XX. mendearen erdialdera, solairu bat bota eta Ozpindegi
etxeko teleituaren pare jarri omen zuten.

Marraztutako zati hori zen Bizkaitarrene edo Etxeluze deituriko etxea.

Gaur egun, Ozpindegi eta Bizkaitarrene etxeak bat eginda daude.



182. Beatrizene

Lehen Ozpindegi etxearen zatia zena, gaur egun, bi etxeak ondoan egon arren, jabetza ezberdina daukate.

1732. urtean, Pedro Etxarren eta Beatriz Gaztelu senar-emazteek beraien seme zeneko Juan Bautistari ezkonsarian Ozpindegi etxearen azpi aldeko laurdena eman zioten. Beatriz izen honek emango zion etxeari Beatrizene izena.
1769. urtean, Nafarroako San Migel elizako abadea zen Beatrizene etxearen jabe.

1836. urtean, Etxarri eta Etxabe abizeneko familiak bizi ziren etxe honetan.

Gaur egun, etxe hau hutsik dago.


183. Balkoia

Etxe hau Beatrizene etxearen aurreko zatia da. Gaur egun, Beatrizene eta Balkoia etxeak jabetza berekoak direnez, dena bat eginda dagoela esan daiteke.

1837. urte inguruan, janari denda bat zegoen Balkoia etxean.

XX. mendearen erdi aldera, Juan Migel Iturbe agertzen da etxe honen jabe.

Gaur egun, hutsik dago etxea.

Eskuinetara Balkoia etxea

184. Basakara

XVIII. mendeko dokumentu batean, Ozpindegi aurreko baratzean Basakara izeneko etxe txiki bat zegoela aipatzen da. XX. mendeko 20. hamarkadan, etxe txiki hau bota zuten.

Etxe honen inguruko beste aipamenik ez dut aurkitu.


185. Sagastillun Martintxone

1608. urtean, Martin Etxeberria eta Luzia Aierdi senar-emazteek beraien seme zeneko Martin Etxeberriari Sagastillun izeneko etxea eman zioten dohaintzan. Martin izen honek Sagastillun etxeari Martintxorena izena eman zion.

1797. urtean, Josefa Antonia Eneak Juan Fernando Lizarzari eta Juan Franzisko Garaikoetxeari Martintxone etxea saldu zien 32 750 errealen truke.

1802. urtean, Josefa Antonia Eneak Andres Maritxalar presbiteroari saldu zion etxea 10 498 errealen truke.

Gaur egun, etxea bi zatitan jarraitzen du: Martintxone eta Martintxonettiki izenekoak.




186. Matxine

1604. urtean, Matxine etxea zurezkoa zen, aipatzekoa da, garai honetan etxea erortzear zegoela. Hau dela eta, Juan Martinez Urtino eta Maria Allanegi senar-emazteek aginduta harrizko etxe berria eraiki zuten.

1799. urtean, Juan Martin Esnaolaren eta Maria Josefa Iparragirreren arteko ezkon-hitzarmena egin zen, ezkonsarian, Matxine etxea izan zuten. Geroztik gaur egun arte, Matxine etxe honetan Esnaolatarrak bizi dira.



187. Ureta

1598. urtean, Katalina Ureta alargunak Migel Goienetxeari saldu zion Ureta etxea 3 lursailekin batera. Katalina Uretak garaian zeukan egoeraren deskribapenak honela dio: <<...que no puedo ganar por mis manos cosa ninguna para mi sustento por lo qual en muchos dias e tiempos a esta parte y de presente padezco mucha neçesidad y hambre ...>>.
Urte berean, Juanes Dendaritegik eta Domingo Arriagak konponketak egin zituzten Ureta etxean eta Migel Goienetxea jabeak 71 erreal ordaindu zieten.

1647. urtean, Maria Gorostizuk bere hilburukoan, bere semea zeneko Frai Pedro Sagastiberriri Ureta etxea utzi zion.

1648. urtean, Maria Gorostizu (Beltzeder) bere biloba zeneko, Mariana Sagastiberriri Ureta etxea oparitu zion. Honela dio testuak: <<... que la a tenido y tiene en su cassa y serviçio por los muchos y leales serviçios que le a echo y espera le ara ...>>>.


1920. urte inguruan, Ureta etxea guztiz berreraiki zuen Jose Antonio Saizarrek.



Buztinsoro auzoko etxeak.

Auzo honetako garai bateko aipamenetan etxe guztiak "Buztinsoro" izena daramate. Hau dela eta, zaila da etxeen arteko bereizketa egitea.

1- Geaxiñe etxea. 2- Bekotaberna..3- Arategi. 4- Kalexa. 5- Illaregine.

188. Errekaldene


Historian zehar, honako izen hauek izan ditu etxe honek: Gurutzeaga, Errekalde. Gaur egun herritarrok Errekaldene deitzen diogu.


1673. urtean, Matias Arruek Juenes Erbiti eta Luzia Garaiar senar-emazteei Buztinsoroko gurutzearen ondoan dagoen orubea saldu zioten. Orubearen kokapenari buruz honako hau dio testuak: <<... sitio y plazas bazias de unas casas que fueron quemadas y son del perteneçido de la dicha mi casa que estan junto a la cruz que llaman de Bustinsoro en medio de los dos caminos que se dibiden el uno para la iglessi parrochial de esta dicha villa y el otro para la plaza publica...>>

1682. urtean, ordainketa batzuk bermatzeko, Gurutzeaga berri izeneko etxea jarri zuten. Beraz, garai honetakoa dugu Errekaldene etxea.

1737. urtean, Jose Esoinek zentsu bat maileguan bermatzeko, Krutzeaga etxea jarri zuen.

XIX. mendean, Errekaldene izenarekin agertzen da. Etxeari izen hau jartzeko arrazoirik ez dut aurkitu.


189-190. Julianene eta Saskillene

Eraikuntza berean bi etxe bizitza elkarren artean izan ziren.

1643. urtean, Madalena Laplazak eta Martin Añuesek Saskitxo izeneko etxea jarri zuten mailegu bat bermatzeko.

1712. urtean Julianena etxea berreraiki zuten. Hargin lanetan,  Migel Arregi aritu zen, zurgin lanetan berriz, Kristobal Sorregieta. Garai horretan, Juan Bautista Alsua zen etxearen jabe.

1715. urtean, J. B. Alsuak Buztinsoro-Julianena deitutako etxea alokatu zieten, etxearen erdia Inazio Loidi eta beste erdia Lorenzo Garaibururi.

1748. urtean, Martin Alsua eta Juan Arregi harginaren arteko hitzarmena eman zen. Buztinsoro-Julianena etxean berrikuntza lanak egin zituzten 59 ezkuturen truke. Honela, zenbait harrizko pareta, labe bat... eraiki zituen. Zurgin lanetan berriz, Frantzisko Goikoetxea aritu zen.

1803. urtean, Julianena etxea, baita Saskillene ere deitua, Andres Zabalak alokatu zuen. Hemen ikusi daitekeenez, bi etxeen izenak nahasten dira.

1825. urtean, Andres Maritxalarrek Bulatziko Juan Bautista Iparragirreri saldu zion etxea 12 646,5 errealen truke. Geroztik, Saskillene-Julianene izeneko etxeak Bulatzi etxeko jabeari lotuta izan ziren, XX. mendean hasieran bota zituzten arte. Gaur egun, orube hau Geaxiñe etxearena da.

1882. urtean, Jualianene eta Saskillene etxeak bota eta orubeak Geaxinekoak erosi zituen.


191. Geaxiñe

Dokumentuetan azaltzen denez, hainbat izen ezberdin izan ditu etxe honek, adibidez: Buztinsoro, Graziane, Begiandiarena, Geresine eta Grasineaundi. Gaur egun, herritarrok Geaxiñe deitzen diogu..

1595. urtean, Grazia Bustinsoro eta Martin Osoagirre senar-emazteek Buztinsoro etxea jarri zuten zentsu bat maileguan bermatzeko. Emakume honen izenak eman ote zion etxeari Graziane izena?

1628. urtean, Ozpindegi etxearen atzekaldean zegoen etxetxo bat, Juanes Zozaia eta Ana Bustinsoro senar-emazteek saldu zioten Domingo Igoari.

1685. urtean, Lorenzo Alduntzin eta Elena Erbiti senar-emazteak ziren Graziane edo Begiandiarena etxearen jabe.

1774. urtean, Juan Franzisko Belaunzaranek Grasineaundi etxea jarri zuen mailegu baten berme.

1884. urtean, etxe hau hazi egin zuten. Gaur egun, hutsik dago.



192. Bekotaberna


1725. urtean, Berastegiko udala agertzen da Buztinsoro edo Bekotaberna izeneko etxearen jabe. Udalak alokairuan ateratzen zuen taberna hura.

1808. urtean, frantziarrakin gerran egindako gastuei aurre egiteko, Berastegiko udalak Fernando Fernandezi saldu zion Buztinsoro edo Bekotaberna deituriko etxea.

Etxe honetan, Modesto Yabenen familia bizi izan zen bere etxea (Modestone) egin aurretik.

1920ko hamarkadan, bota zuten Bekotaberna etxea.



193. Arategia eta Maisu eskola

1739. urte inguruan, etxe hau eraiki zuten: Alde bat hiltegia eta harategia izateko eta beste aldea, maisuarentzat etxe bizitza eta era berean, umeentzako eskola izateko.

Oraingoz, ez dakit herriak noiz saldu zion partikularrari maisu eskolako zatia, aurkitu dudan datu bakarra honako hau izan da: Juan Migel Gaztañondo Salvarredik (Juan Migel txikik) 1894. urtean, harategi ondoko etxe zatia, eskola zena, erosi ziola Tomas Landabururen ondorengoei. Gero, 1930. urte inguruan, Gaztañondo "Indianoak", maisu etxea zena, herriari eman zion dohaintzan.

2005. urtean, Arategia izeneko etxe hau guztiz berritu zuten. Harategia zeneko zatian, zaharren txokoa dago gaur egun Gaztañondo elkartea izenarekin. Maisu etxea eta eskola zeneko etxean berriz, "eguneko zentroa" dago.

Arategi konpondu aurretik

Arategi gaur egun

194. Petrirena

Etxe honen kokapena: Errekaldene eta Kalexa etxeen artean zegoen.

1597. urtean, Franzisko Laplaza eta Madalena Berroetak Petrirena etxea jarri zuten mailegu bat bermatzeko.

1562. urtean, Petri de la Plaçak Domingo Ezkurrari etxea saldu zion 67 duketen truke. Petri hau izan zitekeen etxeari izena eman ziona? Auskalo!

1805. urtean, Martin Lorenzo Gogorzak erosi zion Martin Antonio Lasari Petrine etxea bere ondasunekin 9 340 errealen truke.

1836. urteko zerrenda batean, Petriñe izenarekin, Atxokarro eta Martin Errekalde agertzen dira bizitzen, zerga ordainketa batean.

Petrine etxea zegoen soroa Domingozuri  (baita Patrine ere deitua) etxekoa izan zen. Nahiz eta seguru ez nagoen arren,  Petrine izen honek ez ote zion emango Domingozuri etxekoei Patrine izengoitia?

Gaur egun, etxe hau desagerturik dago.


195. Kalexa

1836. urtean, Santakruz familia agertzen da bizitzen Dendarinea edo Kaleza etxean.

Etxe honen inguruan ez ditut datu fidagarririk aurkitu, izan ere, eskribauek Kalexa etxeko datuak Lubeltza auzoko Martindendarinea eta Dendarinea etxeekin nahasten zituztelako.


196. Errementari

1856. urtean, Errementari izeneko etxea eraiki zuten eta 1861. urtean, Domingo Yabenek Jose Migel Arizagari izen bereko etxea saldu zion. Ez dakit zein etxe izango zen.
1960. urtean, Berastegiko udaleko paper batean, berastegiko udalak etxe hau saldu egin zuela dio: <<... casa Herrementaria, calle de abajo nº. 13 ...>>.

Gaur egun, Arategi etxe ondoan aparkalekua dago Errementari etxea zegon tokian.



197. Illarregi

1587. urtean, Nafarroako Illarregi herriko Migel Illarregiren eta Barbara Laplazaren arteko ezkon-hitzarmena eman zen, ezkonsarian, Buztinsoroko etxea izan zuten. Illarregi abizenak emango zion etxeari izena. Migeliko izeneko pertsona hau mandazai lanetan aritzen zen.

1735. urtean, Antonio Zabalak mailegu bat bermatzeko, Illarregi izeneko etxea jarri zuen.

XIX. mendearen azken aldera, etxe hau erreta agertzen da erregistroko paperetan.

XX. mendeko 60. hamarkadan, Nazario Zestau zurgina eta Juanita bizi ziren etxe honetan. Udalak erosi zuen etxea eta 70. hamarkadan bota egin zuten.

Gaur egun, Arategi etxe ondoan aparkalekua dago Illarregi etxea zegon tokian.



198. Ospital

1579. urtean, udalak eta eliz kabildoak Berastegin ospital bat jartzeko Buztinsoro auzoko etxe bat erosi zuten Gazteluko Domingori eta bere semea zeneko Joanes Argarateri 170 duketen truke. 1583ko beste dokumentuan berriz, 109 duketetan erosi zutela jartzen du.

XIX. mende erdi aldera arte, Ospital baten funtzioak izan zituen.1836. urtean, Martijarena agertzen etxe honetan bizitzen.

Gaur egun, Sabillaundi etxearekin bat eginda dago etxe hau.


199. Sabillaundi

1555. urtean, Iñigo Aierdi eta Maria Intza senar-emazteek Santiago Lizarragari saldu zioten Buztinsoroko etxe berria.

1676. urtean, Juan Martinez Lizarragak zentsu bat maileguan bermatzeko, Sabilla izeneko etxea jarri zuen.

1700. urtean, Luisa Orbesagastik Inazio Egurretari Ospitale-Sabilla izeneko etxea saldu zion, 125 duketen truke.

1713. urtean, Pedro Iparragirre Arbide eta Teresa Egurretaren arteko ezkon-hitzarmena eman zen. Geroztik, Iparragirretarrak daude Ospital-Sabilla etxean.

Ospital-Sabilla-aundi

200. Legarra


1709. urtean, Agustin Aranalde zurginak Inazio Egurretari sutegiaren ondoan etxe berri bat eraiki zion, zilarrezko 415 errealen truke. Etxe berri hura Sabilla eta Ospital etxeen aurrean zegoela dio dokumentuak.

1740. urtean, Sabilla etxeko Pedro Iparragirre eta Teresa Egurreta senar-emazteek beraien ondasunen inbentarioa egin zuten. Besteak beste, Sabilla etxe aurrean etxetxo bat aipatzen da.

1749. urtean, Sabilla etxeko Jose Iparragirre eta Bengoetxeko Juana Maria Garaiarren arteko ezkon-hitzarmena eman zen. Ondasunen artean Sabilla etxe ondoko etxetxo bat Errementarien-ahuspoa deiturikoa agertzen da.
.
1784. urtean, etxe hau sutegi bezala erabiltzen zela dio dokumentuak.

XIX. mendearen azken aldeko erregistroko zerrendan, Beko kaleko 15. numeroa Legarra izeneko etxeari ematen dio.

Gaur egun, etxe hau desagerturik dago.



201. Sabillatxiki

Zenbait dokumentuetan etxe hau baita Konejune izenarekin ere agertzen da.

1757. urtean, Jose Iparragirrek zentsu bat maileguan bermatzeko, Sabillatxiki izeneko etxea jarri zuen.

1770. urtean, Jose Iparragirrek Sabillatxiki etxea bere ondasunekin Franzisko Aranalderi saldu zion, 700 duketen truke.

1843. urtean, Jose Aranaldek Jose Juakin Iparragirre etxea bere ondasunekin saldu zion, 9 200 errealen truke.

Geroztik, Iparragirretarrak daude etxe honetan.



202. Pusantene

Historian zehar honako izen hauek izan ditu etxe honek: Barberone, Iturralde eta Pusantene. Herritarrok Puxantene izenarekin ezagutzen dugu.

1652. urtean, Luzia Zornozak zentsu bat maileguan bermatzeko, Iturralde etxe berria jarri zuen. Beraz, garai honetakoa dugu etxe hau.

XIX. mendean zehar, Etxeberriatarrak izan ziren etxe honen jabe. XX. mendeko 60. hamarkadan, apoteak eduki zituzten etxe honetan, zerri estalketa lanak egiten.

Gaur egun, etxe hau hutsik dago.


203. Elberdin iturri ondoko borda

Etxe honi baita Gerasine borda ere deitua izan da. Jabeek Itturriko etxea deitzen diote.

Etxe hau Geaxiñe baserriko jabeei lotuta agertzen da.

1825. urtean, Maria Dominika Etxarrenek bere semea zeneko Sebastian Belaunzarani bere eta senarraren ondare guztiak eman zizkion. Ondareen artean, Geaxine etxea eta Elberdin iturri ondoko etxea izan zuen.

1836. urtean, Intxaurrondotarrak bizi ziren.

1920. urte ingurutik gaur egun arte, etxea hutsik dago.


Bordak

Berastegiko herrigunetik kanpo borda izeneko eraikin batzuk bazeuden, etxebizitza bezala erabili zirenak. Borda hauetako bizilagunen datu askorik ez dago.


204. Etxetxikiko borda


1870. urtean, ukendugile ("emplastero") bat bizi zen.

Etxetxiki borda

205. Donmartin-borda

Borda hau Donmartiñe etxeko Belauntzaran familikoena zenez, hemendik datorkio izena. Gero, Belauntzatarrak Laztari etxera joan ziren eta gaur egun arte, Laztarikoena da borda hau.

1910. urte ingurura arte, gizon bat, Mangue goitizenez ezagutua, bizi izan zen.

Donmartin borda

206. Artolaborda

Artola abizenak ematen dio bordari izena eta Kakone etxeari lotua egon zen borda hau. A-15 autobia egin zenean, borda hau bota zuten.

Arttolaborda

207. Zabalaborda

Bizkaitarrene etxeko jabeei lotuta dago borda hau.

36ko gerra ondorengo errazionamendu garaian, Zabalabordako amonak kafea, tabakoa eta ardoa lortzen omen zituen. Gabezi garai haietan, inguruko artzainek borda hartara joateko ohitura omen zeukaten eskasian zegoen produktuak kontsumitzera.

 XX. mendeko 40. hamarkadan, baserria hustu zen. A-15 autobia egiterakoan desagertu zen etxe hau.

Zabalaborda

208. Matxiñe-borda

Borda hau Matxiñe etxeari lotua dago. Gaur egun, honela jarraitzen du.

Borda hau ere etxe bizitza bat izan zen, hala ere, etxea zena eta ondoko borda behitegi gisara erabiltzen da gaur egunean.

Matxiñeborda

209. Igantzi-borda

1850. urtean, Antzirga parajean etxe berri bat eraiki zuen, Nafarroako Igantzi herriko, Juan Migel Irisarrik. Hemendik etorriko zaio Igantzi-borda izena etxe honi.

Gaur egun, nire ustez, baserri baten erbilpena baino gehiago dauka asteburuetako etxe batena.

Igantziborda